نكتهاى كه نبايد از نظر دور داشت، توان علمى و حوصله و دقّت نظر عبد الجليل قزوينى است كه عدّهاى از اكابر علماى تشيّع در رى پس از دريافت كتاب بعض فضائح الروافض به اين نتيجه رسيدند كه كار پاسخگويى در توان اين نويسنده متعهّد است و كتاب را برايش مىفرستند به گونهاى كه او خود گفته است:
و پيش از وصول اين كتاب به ما مگر زمرهاى از خواص علماى شيعه، اين كتاب را مطالعه كرده بودند. بر لفظ گهر بار سيّد السادات برفته كه عبد الجليل قزوينى مىبايد كه در جواب اين كتاب بر وجه حق، شروعى كند چنان كه كسى انكار آن نتوان كرد. ۱
نويسنده، اين كتاب را به نام و تأئيد حضرت «صاحب الزمان مهدى بن الحسن بن على... - عليهم الصلوة و السلام - » آغاز كرده است و به گونهاى نوشته است كه «خواص را دافع شبهات و عوام را مثمر دلالات باشد». ۲
غفلت تاريخى از كتاب «نقض»
پيشتر يادآور شديم كه به دلايلى، شاهد غلبه فرهنگ و ادب و هنرِ شكل گرفته بر پايه باورهاى اهل سنّت و جماعت بودهايم و انبوه شاعران و نويسندگان ايرانى پيش از دولت صفوى، غالباً در مذهب اهل سنّت جاى داشتهاند و از اين رو، هم چنان كه در هيچ كجاى ادب فارسى ذكر و يادكرد و به ويژه نقل شعر و تضمين و استقبال از ناصر خسرو قباديانى علوى (پيرو آيين شيعى اسماعيلى) به چشم نمىآيد، استناد و يادكردى نسبت به كتاب نقض و نويسنده آن هم در ميان نيست. حتّى شگفت اين است كه بعدها شاعران شيعى مذهب هم براى دفاع از معتقدات خود و ترويج اصول فكرى و آيينى مطلوب خويش از اين كتاب مرجع، ياد نكردند.
به هر روى، اين كتاب، مرجعى مفيد در مباحث اعتقادى به شمار مىرود كه با وجود ارزش و محتواى سرشار آن، كمتر مورد توجّه واقع شده است.
