متعال با خلايق و تشبيه كردن به آنها در اعضا و جوارح ، بيشتر تبادر دارد .
مصنّف در كتاب نقض ، هر كجا كه از مجسّمه نام برده ، مشبّهه را هم به آن عطف نموده و علاوه بر آن ، در مناطق همدان ، غلبه جمعيت را با مشبّهه دانسته و گفته است كه با وجود اين مسئله ، هر ساله مجد الدين مذكّر همدانى ، در موسم عاشورا ، در همدان ، تعزيهدارى مىكند .۱
او در جاى ديگرى تصريح مىكند كه مشبّهه ، معتقد هستند كه «خداى را بدين چشمِ سر بينيم چنان كه ماه شب چهارده» .۲
25 . معطّليّه
معطّليّه، به فرقههايى گفته مىشود كه معتقدند عالم هميشه بوده و خواهد بود و عالم ، به خانهاى مىماند كه بى خانه ، خداوند ، معطّل است . همچنين آنها نفىِ صفات و اسما از خداوند مىكنند و در اين عقيده ، با ملاحده مشترك اند . گفته مىشود كه فرقه باطنيّه نيز از معطّله محسوب مىشوند .۳
مرحوم عبد الجليل در جايى از كتاب نقض ، در جواب نوسنّى - كه شيعه را به خاطر نپذيرفتن اين مسئله كه ايمان و كفر ، به توفيق و خذلانِ خدا نيست ، به معطّلى بودن متّهم مىكند - مىگويد :
پندارى (خواجه) معنى تعطيل نداشته است كه معطّلى ، منكر بعثت رسل و شريعت را گويند و آن طايفه خامل ذكرند قليل العدد ، و از جمله دهريان اند كه گويند : شريعت نامعقولى است قبول نشايد كردن ... و از يك وجه ، معطّلى به مجبّرى مشابهت دارد كه معطّله ، نفىِ شريعت كنند من قِبَلِ اللَّه ؛ و مجبّره ، خدا و رسول را معزول كنند از بعضى احكام ... .۴
1.همان ، ص ۳۷۲ .
2.همان ، ص ۵۵۰ .
3.هفتاد و سه ملّت ، ص ۲۱ ؛ معرفة المذاهب ، ص ۱۳ ؛ تبصرة العوام ، ص ۸۶ .
4.نقض ، ص ۴۸۹ .
