نظر نهايى نگارنده، آن است كه عبد الجليل و برخى معاصرانش در گفتمان كلامى خود، تقيّه كرده‏اند؛ امّا اتّخاذ اين راهبرد توسّط آنان در مدّتى نسبتاً طولانى، بر روى پايه‏هاى فكرى آنان بى تأثير نبوده است و از حسّاسيت آنها در قبال برخى عقايد اماميّه همچون مسئله «تبرّى» كاسته است. به قول يكى از پژوهشگران معاصر، تشيّع شيعيان رى در قالب نسخه «شيعه اصولى»، آميخته‏اى از احتياط و برخى اعتقادات بوده است. حتّى شيعه‏شناس شهير اتان كلبرگ نيز^۱ به تقيّه‏اى بودن گفتمان كتاب نقض اذعان دارد. وى تصريح مى‏كند كه عبد الجليل قزوينى به دليل قرار گرفتن تحت سيطره حاكمان سلجوقى سنّى، قصد داشته است كه نسخه ميانه‏اى از انديشه‏هاى اماميّه در كتاب نقض ارائه دهد.
^۲
تركيبى از يك بينش عميق اجتماعى و نتيجه بررسى عبارت‏هاى كتاب نقض، نشان مى‏دهد كه گرچه ردّ برخى عقايد بنيادين تشيّع در اين كتاب و برخى آثار ديگر، در ابتدا با ماهيّتى كاملاً راهبردى و تقيّه‏اى آغاز شد، با اين حال، در ادامه، به دليل دراز بودن دوره تقيّه و ناآگاه بودن نسل‏هاى بعدى از تقيّه‏اى بودن گفتمان كلامى حاكم بر اماميّه و همچنين به دليل تلويحى بودن تفاهم نسل‏هاى پيشين در خصوص اتّخاذ اين راهبرد، چنين رويكردى به طور ناخودآگاه بر برخى عقايد اماميانْ تأثير گذاشت و على رغم ادامه سايه‏افكنى گفتمان تقيّه‏اى بر فضاى كلامى اماميّه، برخى از مؤلّفه‏هاى اين گفتمان تقيّه‏اى به طور ناخودآگاه، وارد حيطه گفتمان واقعى اماميّه در خصوص اعتقادات شد. بررسى دقيق‏تر اين مقوله و حد و مرز اين تأثيرپذيرى، به پژوهش كاملاً جداگانه‏اى نياز دارد كه از حوصله اين مقاله، خارج است.
آنچه مى‏تواند مؤيّد وجود تفاهم تلويحى در ميان اماميان آن دوره براى ارائه