ه . نقل آراى فلسفى در تفسير قرآن
نقل نادر مطالب فلسفى با واسطه متكلّمان فلسفه گرا در متون تفسيرى، نمونهاى از عنايت به آموزههاى فلسفى است. در سده پنجم، شيخ طوسى در تفسير آيه (وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَآبَّةٍ مِّن مَّآءٍ فَمِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى بَطْنِهِى وَ مِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى رِجْلَيْنِ وَ مِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى أَرْبَعٍ)۱ در تحليل اين امر كه: «چرا قرآن كريم بر جانوران داراى بيش از چهار پا اشاره نكرده؟»، ديدگاه فلاسفه طبيعى را از بلخى نقل كرده، مبنى بر اين كه جانوران داراى بيش از چهارپا تنها بر چهار پاى خود تكيه مىكنند. ۲همين ديدگاه در مجمع البيان نيز نقل شده است.۳
ابن شهرآشوب نيز ديدگاه فلاسفه را در كنار آراى شمارى از متكلّمان امامى و معتزلى در باره سبب وقوع مرگ گزارش كرده و البته ديدگاه سيّد مرتضى را برگزيده است.۴
و. تاريخنگارى فلسفى
يكى از گونههاى تعامل مثبت عالمان شيعه با فلسفه را مىتوان يادكرد احوال و آثار و گزارش آرا و انديشههاى فيلسوفان در برخى آثار تاريخى برشمرد. يعقوبى و مسعودى،۵ دو عالم شاخص در اين حوزه در سدههاى سوم و چهارم به شمار مىروند. يعقوبى در تاريخ خود به مناسبت يادكرد يونانيان از فلسفه و فيلسوفان يونانى، سخن گفته است.۶
پس از وى مسعودى در شمارى از آثار تاريخىِ برجاى مانده نيز به نحو چشمگيرى به گزارش احوال و آراى فيلسوفان پيشين در يادكرد تاريخ يونانيان يا به
1.سوره نور، آيه ۴۵.
2.التبيان، طوسى، ج ۷، ص ۴۴۸.
3.تفسير مجمع البيان، ج ۷، ص ۲۶۰.
4.متشابه القرآن و مختلفه، ج۲، ص۹۶.
5.در باره مسعودى، ر.ك: أعيان الشيعة، ج ۸، ص ۲۲۰ به بعد.
6.ر.ك: تاريخ اليعقوبى، ج ۱، ص ۹۵ بخش يونانيان : «كان لليونانيين حكماء متفلسفون، و فلاسفة متكورون، ومنهم من تكلّم فى الطب ، ومنهم من تكلم فى حقائق الاُمور ...».
