مى‏شود و او را به امور صوابْ ترغيب مى‏كند. امير مؤمنان عليه السلام مى‏فرمايد:
فَإِنَّكُمْ لَوْ قَدْ عَايَنْتُمْ مَا قَدْ عَايَنَ مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ لَجَزِعْتُمْ وَ وَهِلْتُمْ وَ سَمِعْتُمْ وَ أَطَعْتُم ... .^۱
اگر آنچه را مردگان شما پس از مرگ مى‏بينند، شما نيز به عيان مشاهده مى‏كرديد، قطعاً بى‏تاب مى‏شُديد و ترس، وجودتان را فرا مى‏گرفت و [به امر امام و حجّت خدا ] گوش فرا مى‏داديد و اطاعت مى‏كرديد ... .
در اين روايت، رابطه علم و پرهيز از نافرمانى خدا، به روشنى بيان شده است. امّا اين سخن، بدان معنا نيست كه وجود علم، ضرورتاً موجب انجام يا ترك فعل مى‏شود و از انسان، سلب اختيار مى‏كند؛ امّا اين روشن است كه عصمت كامل، نياز به علم دارد، چنان كه در روايت امام رضا عليه السلام بر اين امر تأكيد شده است آن جا كه مى‏فرمايد:
هنگامى كه خداوند، بنده‏اى را براى امور بندگانش برمى‏گزيند... چشمه‏هاى حكمت را در قلبش به وديعه مى‏گذارد و علم را به او الهام مى‏كند... پس او معصوم و مؤيّد است.^۲
عصمت، به معناى منع و حفظ است و معصوم، كسى است كه خداوند به توفيق و تسديد الهى، او را از محارم حفظ كند. توفيق و تسديد الهى نيز از طريق افاضه علم صورت مى‏گيرد. در برخى روايات، «قرآن»^۳ و در برخى «روح القدس»،^۴ عامل تسديد و حفظ الهى معرفى شده‏اند كه هر دوى اينها از منابع اساسى علم امامان عليهم السلام هستند.^۵ پس مى‏توان گفت كه علم، منشأ عصمت است و بدون آگاهى از حقايق امور، هرگز انسان از خطا و لغزشْ مصون نمى‏شود. به همين دليل، مرحوم عبد الجليل رازى، هرجا كه از لزوم عصمت امام سخن مى‏گويد، بر ضرورت عالم بودن امام نيز