- امكانِ نسخ در قرآن
عبد الجليل رازى، از لحاظ ثبوتى، نسخِ آيات قرآن را تابع مصلحتى مىداند كه سبب تغيير حكم مىگردد. عبارت وى ظهور در موافقت وى با اين ادّعا دارد:
مصطفى در هر يك حكم از احكام شريعت، يك قول بوده باشد نَص از قبل خداى تعالى و گر به مصلحتى گشته باشد لابد آيتى ناسخ بيامده باشد و دگرى منسوخ شده. پس همه شرايع نص باشد و بر اجتهاد و قياس خود عمل روا نباشد كردن به مذهب اهل البيت عليهم السلام.۱
- وقوع نسخ در قرآن
داستان تباه شدن روزه ماه رمضانِ يكى از اصحاب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در اثر نزديكى با همسرش،۲ نمونهاى است كه مىتوان از ياد كرد آن در نقض، موافقتِ رازى با نظريه وقوع نسخ در قرآن را به دست آورد؛ زيرا خلاف شيوه جدلى خويش، ردّ و نقدى بر آن نياورده است:
... چون عمر خطّاب را روزه تباه شود، آيه قرآن به حكم روزه بعد از نماز خفتن تا به وقت صبح منسوخ كنند ... و آيه ناسخ بيايد كه (كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ اْلأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ اْلأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أتِمُّوا الصِّيامَ إلَى اللَّيْلِ...) خواجه در حق عمر اثبات مىكند كه آيتى منسوخ كنند و ناسخى بيايد و تا به قيامت حكمش بر جاى باشد.۳
پنج. اعتبار احاديث در تفسير
در نگاه رازى، سنّت نبوى و قرآن از لحاظ مصدر و منشأ، اشتراك دارند و هر دو وحيانى اند؛ قول و فعل پيامبر صلى اللَّه عليه و آله برگرفته از قرآن بوده و بخش ديگرى از آن، ريشه در
1.همان، ص۵۷۴.
2.ظاهراً اشاره به اين آيه است: (عَلِمَ اللَّهُ أنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَاْلآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ...) (سوره بقره، آيه ۱۶۷).
3.نقض، ص۵۲۴.
