رويكرد كلامى در تفسير مناهج البيان - صفحه 109

تفسير خود ، به اين شبهات پاسخ گفته است. از جمله ، ذيل آيات بقره ، 210۱ ؛ فجر، 9 ۲ ؛ شمس، 14 ۳ ؛ علق، 2 ۴
براى رعايت اختصار اين گفتار، پژوهندگان را به اصل كتاب ارجاع مى‏دهيم.

2 - كلام و عقايد شيعى، در تفسير مناهج البيان

به طورى كه گفته شد، در تفسير مناهج البيان، كلام شيعى رنگى قوى دارد. صاحب مناهج البيان، در هر آيه‏اى كه نكته‏اى كلامى داشته، وارد بحث شده و با استناد به آيات، روايات و ادله عقلى بحث‏هاى كلامى مفصّل يا مختصرى را طرح كرده است. شواهد اين موضوع در تفسير مناهج البيان متعدّد و بسيار است كه در اين قسمت به چند مورد بسنده مى‏شود:

1 - 2 . تعيين «كلمات» در آيه «فتلقّى آدم من ربه كلمات»

وى در تفسير آيه: «فتلقّى آدم من ربه كلمات فتاب عليه»۵مى‏نويسد: «آراء و اقوال درباره كلماتى كه آدم فراگرفت، مختلف است. اما بعد از تأمّل در مجموع نظراتى كه در اين خصوص رسيده - به ويژه اخبار مباركى كه در دست است - مى‏توان دريافت كه خداى تعالى به دل آدم چنين افكند كه او به رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله و اهل بيت طاهرين او عليهم السلام متوسل شود و آن‏ها را شفيع خود سازد.» وى سپس رواياتى در اين خصوص ذكر مى‏كند از جمله آنكه ابن عباس در حديثى گويد: «سالت النبى صلى اللَّه عليه و آله عن الكلمات التى تلقّاها آدم من ربه فتاب عليه، قال : سأله بحقّ محمد و على و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السلام الاّ تبت علىّ، فتاب الله عليه.»۶

2 - 2. امامت عامّه در مناهح البيان ؛ بحثى در آيه 124 سوره بقره

اين آيه يكى از بحث‏انگيزترين آيات در بين مفسّران است، در تفاسير شيعه و سنى معمولاً درباره مصاديق «كلمات» و تعابير «ابتلى» و «امام» به بحث پرداخته‏اند و نيز در اين مورد كه ابراهيم عليه السلام در چه دوره‏اى از زندگانى در معرض كلمات واقع شد و چگونه از آنها با موفقيت عبور نمود. برخى معتقدند مراد از «كلمه» لفظ و معنايى است كه در مقام تكلّم به تلفظ درآمده و

1.مناهج ، ج ۲ ، ص ۱۷۰ - ۱۷۱

2.همان، ج ۳۰، ص ۴۵۹

3.همان، ص‏۵۱۰ - ۵۱۱

4.همان، ص ۵۸۰ - ۵۸۱

5.بقره، ۳۷

6.مناهج البيان، ج ۱، ص ۲۱۲

صفحه از 114