نظم و انضباط در سيره پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله و نقش آن در موفّقيّت ايشان در دعوت جهانى خويش - صفحه 82

حفظ كنند و در هيچ كارى و هيچ سخن و برنامه‌اى بر آنان پيشى نگيرند و از نابسامان شدن امور و بى‌نظمى بپرهيزند. مديريت بدون رعايت انضباط و فارغ از جدّيت هرگز به سامان نمى‌رسد و چنان‌چه عناصر يك مجموعه خودسرانه يا سست عمل كنند، شيرازه كارها از هم مى‌پاشد. ۱
آنچه در پيكار اُحد روى داد، محصول عدم رعايت اين امر از جانب گروهى از مسلمانان بود. در جنگ اُحد رسول خدا صلی الله علیه و آله پنجاه مرد تيرانداز را به فرماندهى عبدالله‌بن جبير بر شكاف گماشت و به آنان فرمود: «شما مراقب پشت سر ما باشيد. زيرا مى‌ترسم كه دشمن از پشت سر حمله كند. بنابراين شما در جاى خود استوار بمانيد و تكان نخوريد. اگر ديديد كه ما آنان را هزيمت داديم و حتّى وارد لشكرگاه آنان شديم، باز هم از جاى خود حركت نكنيد. حتّى اگر ديديد كه ما كشته شديم، باز هم به فكر يارى و دفاع از ما نباشيد. خدايا، من تو را بر ايشان گواه‌گيرم.» همچنين فرمود: «سواران دشمن را تيرباران كنيد؛ زيرا سواران در برابر تير نمى‌توانند پيش آيند.» ۲
عملكرد اصحاب در آن رويداد نشان داد كه كسانى كه براى اصحاب نوعى عصمت قائل‌اند و تمام رفتارهاى آنها را حجّت مى‌دانند، در چه خطايى هستند!
آنان بى‌انضباطى كردند و با مشاهده پيروزى مسلمانان، براى جمع‌آورى غنائم، سنگر خود را خالى كردند. دشمنِ شكست‌خورده، از اين بى‌انضباطى و سستى حافظان شكاف به‌خوبى بهره گرفت. خالدبن وليد كه مترصّد فرصت بود، با دويست نفر كوه را دور زد و از پشت به مسلمانان حمله كرد. صحنه پيكار دگرگون و پيروزى به شكستى سخت تبديل شد. بدين ترتيب، با سهل انگارى عدّه‌اى، مصيبتى سخت براى مسلمانان پيش آمد كه سنّت خدا بر همگان يكسان جارى است و آن شكست و مصيبت، نتيجه قطعى عملكردشان بود.
در تاريخ مديريت بيست و سه ساله پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله مواردى وجود دارد كه افرادى بر فرمان او پيشى گرفته، يا عقب افتاده‌اند و به سبب بى‌انضباطى خود مورد

1.مكارم شيرازى، ج ۲، ص ۱۳۷

2.واقدى، ج ۱، ص ۲۲۳

صفحه از 85