نقدي بر انتساب لقب و کنيه‌اي ناسازوار به امام عصر عليه السلام - صفحه 78

در پایان، قابل ذکر است در نقل دیگری _ که علامه حلی در فایده هفتم همین کتاب (خلاصة الاقوال) به نقل از شیخ طوسی۱ گزارش کرده _ به طور کلی عبارت «الغائب العلیل ثقة» یا چیزی شبیه آن وجود ندارد. وی این خبر را این گونه گزارش کرده است:
قال الشیخ الطوسی و قد كان فی زمان السفراء المحمودین أقوام ثقات ترد علیهم التوقیعات من قبل المنصوبین للسفارة من الأصل۲منهم... أحمد بن إسحاق و جماعة و قد خرج التوقیع فی مدحهم و روی أحمد بن إدریس، عن محمد بن أحمد، عن محمد بن عیسی، عن أبی أحمد الرازی قال: كنت أنا و أحمد بن أبی عبد الله بالعسكر فورد علینا من قبل الرجل، فقال: أحمد بن إسحاق الأشعری و إبراهیم بن محمد الهَمَدانی و أحمد بن حمزة بن الیسع ثقات.۳.

2. کنیه «ابو صالح»

هر یک از ائمه دارای یک یا چند کنیه‌اند. برای حضرت ولی عصر نیز چند كنیه
ذکر شده است. كنیه مسلّم آن حضرت همان كنیه جدّشان رسول خدا صلی الله علیه و آله «ابو القاسم» است که در روایات نبوی شیعه و اهل سنت با عباراتی همچون «اسْمُهُ‏ اسْمِی‏ وَ كُنْیَتُهُ كُنْیَتِی‏»۴. بدان تصریح شده است. برخی از دیگر كنیه‌های آن حضرت، «ابو عبدالله»۵ و «ابو جعفر»۶ است.
یکی از کنیه‌های بسیار رایجی که امروزه برای امام عصر به کار می‌رود، کنیه «ابو صالح» است که اغلب به صورت منادا و با تعبیر «یا ابا صالح» شایع گردیده است؛ لیکن با بررسی گسترده‌ای که در متون کهن و اصیل روایی و تاریخی انجام گرفت، هیچ مستند روایی یا تاریخی معتبری برای وجود چنین کنیه‌ای یافت نشد. شهرت این کنیه در افواه مردم موجب گردیده تا متأخرانی که به جمع آوری گسترده کنیه‌ها و القاب آن حضرت همت گماشته‌اند، فقط به استناد همین شهرت و بدون ذکر هیچ مستند روایی یا تاریخی،

1.. الغیبة، ص۴۱۷.

2.. مراد، امام معصوم است.

3.. خلاصة الاقوال، ص۴۳۴

4.. کمال الدین و تمام النعمة، ج‏۱، ص۲۸۶، ح۱ و ص۲۸۷، ح ۴؛ بحار الأنوار، ج‏۳۸، ص۳۰۵

5.. در باره کنیه «ابو عبد الله» برای آن حضرت نیز از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل شده است: «عَنْ حُذَیْفَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله:‏ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَبَعَثَ اللهُ رَجُلًا اسْمُهُ‏ اسْمِی‏ وَ خُلُقُهُ خُلُقِی یُکَنی أَبَا عَبْدِ اللهِ» (بحار الأنوار، ج‏۵۱، ص۹۴، ح ۱۴).

6.. در فرهنگ عرب کنیه «ابو جعفر» کنیه‌‌ای رایج برای افرادی است که نام آنها محمد است. از این رو، این کنیه برای امام محمد باقر و امام محمد تقی و نیز صاحبان کتب اربعه (محمدون ثلاث اول) نیز به کار رفته است.

صفحه از 82