انتقال از بصره به بغداد
به سال 353 ق، احمد بن محمد بن جعفر صولى از بصره وارد بغداد مى شود و مردمان از او سماع مى كنند. ۱ كتاب الحجّ منصور بن حازم از طريق وى به بغداد رسيده است. ۲
جالب اين كه جعفر بن محمد بن قولويه، در بصره تمامى كتاب هاى عبدالعزيز بن يحيى جلودى را اجازه گرفته است ۳ و از طريق اوست كه كتب مهم مدرسه اخبارى بصره به بغداد مى رسد.
انتقال از شام به بغداد
ابوالمفضّل محمد بن عبداللّه بن مطلّب شيبانى در سال 322 ق، در دبيل ۴ كتاب محمد بن اسحاق بن جعفر بن محمد را از نوه اش اجازه مى گيرد. ۵
محمد بن عثمان نصيبى بغدادى هم به حلب رفته است. در حلب، كتاب هاى حسين بن خالويه نحوى را بر او قرائت كرده ۶ و كتب حسين بن محمد بن على ازدى را از محمد بن حسين بن صالح سبيعى دريافت كرده است. ۷
انتقال از مصر به بغداد
ابن قولويه در اين انتقال نيز نقشى مهم ايفا مى كند. حضور او در مصر مسجّل است؛ چه او تصريح مى كند كه كتاب جعفر بن يحيى بن علاء رازى را در آن ديار از محمد بن احمد بن سليم صابونى
1.رجال النجاشى، ص۸۴ ، ش۲۰۲؛ الفهرست، ص۷۵، ش۹۵؛ نكته مهم درباره صولى، مصاحبت طولانى اش با جلودى، شيخ بصريان، است كه مى توانسته زمينه ساز انتقال معارف بصرى به بغداد باشد.
2.رجال النجاشى، ص۴۱۳، ش۱۱۰۱.
3.همان، ص۲۴۴، ش۶۴۰ .
4.ظاهرا دهى است نزديك رمله در فلسطين (معجم البلدان، ج۲، ص۴۳۹).
5.رجال النجاشى، ص۲۹، ش۶۰ .
6.همان، ص۶۷ ، ش۱۶۱.
7.همان، ص۶۵ ـ ۶۶ ، ش۱۵۴.
