حوزه حديثى مغاربه - صفحه 104

آثار عبدالحى، در مقدمه همين كتاب، 130 اثر دانسته شده ۱ و نويسنده تراث المغاربة 138 اثر از او معرفى كرده است.
كتانى برخى از مشايخ خود را نام برده كه 167 نفر است. ۲

6 . ويژگى هاى حوزه حديثى مغاربه

چنان كه از مباحث پيشين به دست مى آيد مغربى ها فعاليت هاى چشمگيرى در زمينه حديث و دانش هاى مرتبط با آن داشته اند. با تأملى اجمالى مى توان برخى از مشخصه ها و ويژگى هاى فعاليت حديثى در آن منطقه را استخراج كرد؛ البته تحليل گسترده و عميق، نيازمند تأمل هاى بيشتر است:

1. محور بودن كارهاى حديثى شرقى و ايرانى

نگاه اجمالى به آثار مغاربه نشان مى دهد كه بخش مهمى از مؤلفات و فعاليت هاى آنان بر محور آثار حديثى شرقى و نيز ايرانى است. شرح نويسى بر كتب حديث، استخراج رجال و شرح حال راويان برخى از كتب، تنظيم مشايخ برخى از مؤلفان كتب حديثى و نيز كارهاى پيرامونى ديگر، مانند نگارش غريب الحديث يك كتاب حديثى بر اين مطلب دلالت دارد. بررسى اجمالى كتاب تراث المغاربة ـ كه در آن 1213 اثر حديثى مغربى ها معرفى شده ـ نشان از آن دارد كه بيش از يك سوم آثار بر محورهاى كارى شرقى و ايرانى است. (به جدول نخست صفحه بعد بنگريد).

2. محور بودن موطأ و حديث مالك

يكى از مشخصه هاى حديثى مغربيان پرداختن بسيار به موطأ مالك است. چنان كه بيش از اين نيز اشاره شد، نخستين اثر شرقى كه بدان سامان رفت الموطأ مالك بود و تا سال ها اين كتاب مانع شكل گيرى ديگر فعاليت هاى حديثى در آن ديار بود. از آن زمان به بعد نيز بخش قابل توجهى از آثار مغربى ها بر محور اين كتاب بود.
در كتاب تراث المغاربة بيش از صد اثر درباره الموطأ مالك معرفى شده كه 12/1 كل آثار مغاربه را تشكيل مى دهد.
به اين فهرست، بر اساس كتاب تراث المغاربة بنگريد: (جدول دوم صفحه بعد)
3. عدم شكل گيرى اخبارى گرى و سلفى گرى
در ميان فعاليت هاى حديثى مغربى ها و جريان هاى فكرى آن كمتر نشانى از اهل حديث يا سلفى گرى، بسان آنچه در مشرق شكل گرفت، ديده مى شود. بررسى آثار آنان نيز نشان از اين مسأله دارد.

1.تراث المغاربة، ص۲۵۶.

2.فهرس الفهارس، ج ۱، ص۲۴ ـ ۳۲.

صفحه از 106