صحيحه ابان، روايتى در باب ديات است كه بر اساس آن، ديه جراحت زن و مرد، تا يك سوم ديه كامل، با هم برابر است، ولى در بيشتر از آن، ديه زن به نصف كاهش پيدا مى كند. امام صادق عليه السلام ـ كه اين حكم را براى ابان فرمود ـ در برابر تعجب ابان، او را از به كارگيرى قياس، نهى نمود.
صحيحه ابان با بسيارى از مسائل كلى استنباط ارتباط دارد. قياس اولوليت، اعتبار حكم عقل، امكان كشف ملاكات احكام، حجيت قطع، از جمله اين مسائل است كه در اين مقاله مورد بررسى قرار گرفته و در ضمن ارائه ديدگاه هاى مختلفى كه درباره اين روايت مطرح شده است، تأثيرات آن بر فهم منطق اجتهاد، مورد كنكاش واقع شده است.