6 . كتاب المسائل ( عبيداللّه بن على حلبى )
كتابى از مؤلّف پيشين ، كه مجموعه اى از پرسش هاى فقهى مؤلّف از امام صادق عليه السلام و پاسخ هاى آن از سوى امام بوده است . ۱
قاضى نعمان از اين كتاب با عنوان « كتاب الحلبى المعروف ب كتاب المسائل » ياد مى كند و روايات بسيارى را از آن نقل مى نمايد . ۲
7 . كتاب المسائل ( على بن جعفر ) ۳
على عريضى (م210 يا 220ق) فرزند بزرگوار امام جعفر صادق عليه السلام ، مولّف كتابى مشهور در حلال و حرام است . ۴ اين كتاب ، مجموعه اى است از پرسش هاى وى از برادرش امام موسى كاظم عليه السلام و پاسخ امام بدان پرسش ها ، از اين رو به « كتاب المسائل » شهرت دارد . اين كتاب به دو گونه « غيرمبوّب » و « مبوّب » روايت مى شده است . ۵
قاضى نعمان به طريق زير از اين كتاب روايت مى كند :
حسين بن على أبيه على بن جعفر موسى بن جعفر [ عليه السلام ] جعفر صادق عليه السلام . ۶
چنان كه از اين سلسله سند پيداست ، در روايت قاضى نعمان ، برخلاف نسخه / روايت هاى امامىِ كتاب ، امام موسى كاظم عليه السلام تنها در نقش راوى از امام صادق عليه السلام ظاهر مى شود ، و اين نمايشگر گرايش اسماعيلى قاضى نعمان است . حسين بن على بن حسن معروف به « ابوعبداللّه مصرى » (م312ق) ۷ ـ كه در آغاز اين سلسله سند ديده مى شود ـ برادر حسن بن على بن حسن معروف به « ناصر كبير » (م304ق) ۸ است . با توجّه به اقامت گزينى وى در مصر و قرابت زمانى وى با قاضى نعمان ، وجود او در آغاز اين سلسله سند در خور توجّه است .
نام وى در آغاز سندِ روايت قاضى نعمان از كتاب المسائل ( محمّد بن مسلم ) نيز ديده مى شود ، ۹
1.همان ، ص ۴۴۸ .
2.الايضاح ، ص ۷۲ ، ۷۴ ، ۸۰ ، ۸۴ ، ۸۹ ، ۹۱ ( ۲ روايت ) ، ۹۲ ، ۹۴ ، ۹۶ ، ۹۷ ، ۹۸ ، ۱۰۰ ، ۱۰۱ ، ۱۰۲ ، ۱۰۸ ، ۱۱۴ ، ۱۱۵ ، ۱۲۲ ، ۱۲۵ ، ۱۲۷ ، ۱۲۸ ، ۱۳۲ ، ۱۳۵ ، ۱۴۴ ، ۱۴۸ ، ۱۵۰ ، ۱۵۸ ، ۱۶۵ ، ۱۶۶ ، ۱۶۹ ، ۱۷۲ ( ۲ روايت ) ، ۱۷۴ ، ۱۷۹ ، ۱۸۱ ، ۱۸۴ ، ۱۸۶ ، ۱۹۳ ، ۱۹۸ ، ۲۰۴ ، ۲۰۶ ، ۲۰۷ ، ۲۱۱ ، ۲۱۲ ، ۲۱۶ .
3.درباره « مسائل على بن جعفر » و نسخه/ روايت هاى مختلف آن ، ر . ك : « كتب مسائل در نگارش هاى حديثى با تأكيد بر مسائل على بن جعفر » .
4.فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ، ص ۲۵۲ .
5.همان .
6.الايضاح ، ص ۸۰ ، ۱۰۰ ، ۱۰۴ ، ۱۲۷ ، ۱۲۹ ، ۱۴۲ ، ۱۴۳ ، ۱۴۴ ، ۱۵۳ ، ۱۵۵ ، ۱۵۹ ، ۱۶۸ ، ۱۸۳ ، ۱۸۵ ، ۱۹۹ ، ۲۰۰ ، ۲۰۱ ، ۲۰۵ ، ۲۰۷ ( ۲ روايت ) ، ۲۱۲ ( ۲ روايت ) .
7.ر . ك : فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ، ص ۶۶ .
8.ر . ك : همان ، ص ۵۷ ـ ۵۸ .
9.ر . ك: همين مقاله، ذيلِ مدخل كتاب المسائل (محمّد بن مسلم) .
