شَاكِلَتِهِ» 1 ، «وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا». 2 اين تلقى در تفسير در عبارت برخى از شاگردان علامه طباطبايى ديده مى شود 3 .
2 ـ 2 ـ 3. موافقت روحى
چنان كه اشاره شد، ديدگاه موافقت روحى راه پيشنهادى براى برون رفت از مشكلات جدى اى است كه از ناحيه احاديث عرض پديد آمده است. از جمله، ملاك در احاديث عرض، مخالفت است يا موافقت، مخالفت عام است يا اختصاص به تباين كلى دارد. احاديث خاص و مقيد مخالف شناخته مى شوند يا شرح و بيان تلقى مى گردند و... . ۴ در اين باره، عبارات موافقت و مخالفت با روح عمومى قرآن ۵ ، موافقت روحى ۶ ، مخالفت با معارف مسلم كتاب و سنت ۷ و وجود و عدم وجود اشباه و نظاير در قرآن ۸ ذكر شده است؛ چنان كه مفهوم قياس در نصوص، همان موافقت روحى دانسته شده است ۹ . در مقابل، موافقت و مخالفت در مودى ۱۰ ، نصى ۱۱ و حدى و حرفى ۱۲ آمده است. مراد از موافقت و مخالفت روحى چيست؟ طبيعت و سرشت تشريعات قرآنى و مزاج احكام عمومى آن ۱۳ ، معارف مسلم معارفى است كه بناى اسلام بر آن استوار است ۱۴ ، مبادى ثابت شريعت اسلامى ـ كه از لابه لاى نصوص قطعى به دست آمده است ۱۵ ـ موافقت و مخالفت نصى عبارت است از عرض خبر بر يك آيه قرآن به منظور آگاهى از نسبت آن با قرآن كه تباين است يا عموم من وجه يا تساوى يا عموم مطلق و مراد از موافقت روحى توافق مضمون حديث با اصول عام اسلامى مستفاد از كتاب و سنت ۱۶ و اصول عامه و اهداف اسلامى. ۱۷
1.ر. ك: اصول الكافى، ج۱، ص۶۰ .
2.سوره بقره، آيه ۱۴۸.
3.ر. ك: تسنيم، ج۱، ص۷۷ ـ ۸۱ .
4.ر. ك: بحوث فى علم الاصول، ج۸ ، ص۳۱۵ ـ ۳۳۴؛ الرافد، ص۱۱ ـ ۱۲؛ قاعدة لاضرر، ص۲۱۲.
5.بحوث فى علم الاصول، ج۸ ، ص۳۳۳ ـ ۳۳۴.
6.لاضرر، ص۲۱۵ ـ ۲۱۶؛ الرافد، ص۱۲.
7.لاضرر، ص۲۱۲.
8.بحوث فى الاصول، ج۸ ، ص۳۱۵ ـ ۳۳۴.
9.الرافد، ص۱۲.
10.لا ضرر، ص۲۱۵ ـ ۲۱۶.
11.الرافد، ص۱۱.
12.بحوث فى الاصول، همان جا.
13.همان، ص۳۱۳.
14.قاعدة لاضرر و لاضرر، ص۲۱۲.
15.همان، ص۲۱۳.
16.همان، ص۱۲.
