و اشاره به سوى وجه بناى بيان باشد تا وسيله تعريض به تعظيم گردد ، چنان كه نظير اين معنى است در موصول آوردن مسند اليه به جهت ايماى به سوى وجه بناى خبر تا وسيله عرض تعظيم شود ؛ قال فرزدق :

إنَّ الّذي سَمَكَ السَّمَاءَ بَنى لَنابَيْتاً دَعَائِمُهُ أَعَزُّ وَ أَطْوَلُ^۱
و از اين بيان كه نموديم ظاهر مى شود نكته اختيار اين فقره بر فقره اَلّلهُمَّ اِنّي أَسْأَلُكَ مِن شَأْنِكَ وَجَبَرُوتِكَ بدون ذكر موصول و صله كه مؤدّى به اكثار و اطناب بالنسبه اند .
مطلب دويم : در مقام خود تحقق يافته كه لفظ ماى موصوله استعمال مى شود به معنى الذي و التى و تثنيه اين دو لفظ و جمع آنها ، لكن بعضى را اعتقاد اين است كه در معنى متصف به عقل همچون انسان استعمال نمى شود مطلقا و بعضى ديگر اين حكم را بر سبيل اغلبيت ذكر كرده اند ، يعنى اغلب در استعمال لفظ «ما» اين است كه در معنى غير عاقل استعمال مى شود مثل : « وَ اللَّهُ خَلَقَكُمْ وَ مَا تَعْمَلُونَ »^۲ و در خصوص صفات من له العقل هم استعمال مى شود مثل : « فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَآءِ مَثْنَى وَثُلَـثَ وَرُبَـعَ »^۳ و در معنى يى كه امر او مبهم است نيز استعمال مى شود ، مثل قول تو از براى كسى كه شبحى را ديد و نمى دانى تو كه آن بشر است يا غير آن : « رأيت ما رأيت » و در من له العقل استعمال نمى شود مگر وقتى كه با غير خود يعنى با غير من له العقل بوده باشد مثل : « وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ »^۴ و جايز است در ضمير راجع به لفظ « ما » اعتبار معنى و اعتبار لفظ ولكن اعتبار جانب لفظ نمودن بيشتر است مثل : « وَ مِنْهُم مَّن يُؤْمِنُ بِهِى »^۵ و قوله تعالى : « وَ مَن يَقْنُتْ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِى »^۶ و ايضاً « وَ مِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ »^۷ و اعتبار معنى ، پسنديده تر است كقولهم : «من كانت