چهار. براى بيان اميرالمؤمنين(ع) در نهج البلاغه ۱ ، نيز تأويلها و معانى مختلفى ايراد شده است. نويسنده دفاع از حديث، به دو مورد از آنها اشاره داشت: يكى آنكه اين سخن، ناظر به قضيّه خارجى است و زنان جمل سوار را نكوهش كرده است و دوم آنكه مراد از نقصان عقل، آن چيزى است كه شرايط اجتماعى سبب شده(و گرنه، در ماهيّت زن و مرد، تفاوتى نيست).
بجز اين دو معنا، آراى ديگرى نيز در معناى اين حديث عرضه شده كه بدان اشاره مى شود:
1ـ استاد محمّدتقى جعفرى، زنان و مردان را در عقلِ عملى برابر مى داند و تفاوت را در عقل نظرى مى بيند. وى عقل نظرى را چنين تعريف نموده است:
عقل نظرى همان فعّاليت استنتاج هدفها يا وصول به آنها با انتخاب واحدها و قضايا و وسايلى است كه مى توانند براى رسيدن به هدف ها كمك نمايند، بدون اينكه واقعيت يا ارزش آن هدفها و وسايل را تضمين نمايد. ۲
سپس مى افزايد:
بنابراين، آنچه كه صنف مرد به او مى بالد و مغرور مى شود، فى نفسه داراى ارزش نيست، و اعتبارى بيش از شكل دادن به واحدها و قضايايى كه آنها را صحيح تلقّى كرده است ندارد؛ بلكه از آن جهت است كه اشتياق آدمى به دريافت واقعيّت و رشد شخصيّت، به شرط اعتدال روانى، سطوح شخصيّت وى را اشغال مى نمايد. لذا با حاكميّت عقلِ نظرى، درباره واقعيّتها و رشد شخصيت، همواره دچار نوعى تشويش خاطر و وسوسه مى باشد. ۳
1.نهج البلاغه، خطبه۱۸(إنّ النساء … نواقص العقول …) و نامه۱۴(فإنّهنّ ضعيفات القوى والأنفس والعقول …).
2.ترجمه و تفسير نهج البلاغه، محمدتقى جعفرى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران، ۱۳۶۱، ج۱۱، ص۲۹۲ـ۲۹۳
3.همان، ص۲۹۸ـ ۲۹۹
