به روزگارانِ پس از رسول اللّه صلى الله عليه و آله وضع دگر شد و سياست و به دنبال آن ، چگونگى ثقافت دگر.
در اين مقاله برآنيم تا ميراث مكتوب علوى ـ كه در جهت ضبط و ثبت سنت نبوى و حراست از ميراث رسول اللّه صلى الله عليه و آله به خامه آمده است ـ گزارش كنيم ؛ اما پيش تر از آن كه ميراث مكتوب علوى را در اين زمينه گزارش كنيم، سزامند چنان است كه گفتار مولا را درباره تدوين حديث و لزوم ثبت، ضبط و نشر آن بياوريم.

گفتار على عليه السلام در تدوين حديث

از اميرالمؤمنين على عليه السلام درباره لزوم كتابت، و نشر آن سخنان ارجمند و تنبه آفرين فراوانى آورده اند كه اندكى از بسيار را در اين مجال مى آوريم. خطيب بغدادى در اثر ارجمندش تقييد العلم فصلى گشوده است براى يادكرد صحابيانى كه حديث را مى نگاشته اند و يا بدان تشويق مى كرده و يا دستور مى داده اند؛ در اين فصل، به اسانيد مختلف، از جمله آورده است كه على عليه السلام فرموده اند:
قيدوا العلم، قيدو العلم ؛
دانش را با (نگاشتن) به بند كشيد، دانش را به بند كشيد. ^۱
ابوطفيل مى گويد:
از على عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:
هان! مردم دوست مى داريد كه خدا و رسولش تكذيب شوند؟! [اگرنه چنين است پس ]آنچه را شناخته شده است براى مردمان روايت كنيد و آنچه را انكار مى كنند رها كنيد.^۲
در مقامى ديگر چونان رهنمودى براى حراست از ميراث حديثى فرمود:
تزاورو و تدارسو الحديث و لا تتركوه يدرس ؛به ديدار هم برويد و حديث را بحث كنيد، از [گفتگو و بحث از حديث] تن نزنيد تا از دست برود.^۳
و از رسول اللّه صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرموده است:
اين دانش [حديث] را بنويسيد، زيرا از آن در دنيا و يا آخرت سود خواهيد برد . دانش هرگز صاحبش را تباه نمى كند.^۴
طرفه اين كه امام عليه السلام حديث را مى نگاشت و آن را به مردمان عرضه مى كرد و گاه براى نشان دادن اوج و عظمت آن ندا درمى داد كه: