پس اين، برترين اخلاق نيكو، و آن، بدترين ملكات پست نفسانى است كه «جربزه» نام دارد و بلاهت و كودنى از آن بهتر مى باشد، زيرا همان گونه كه گفته اند به رهايى و خلاص از زيركى موذيانه نزديك تر است.
بنابراين، تعريف امام(ع) از عقل (آنچه با آن خداوند پرستش گرديده و بهشت به دست آورده شود) به همين معناى سوم بوده، از جهتى مقابل شيطنت و از سوى ديگر در برابر كودنى خواهد بود. ۱
ب - ملا صدرا حديث چهارم را حاوى معناى سوم يا چهارم عقل مى داند. ۲
حديث چهارم:
۰.الحسن بن جهم قال: سمعت الرضا(ع) يقول: صديق كل امر عقله و عدوه جهله؛ ۳
۰.دوست هر آدمى، خرد اوست و دشمن او بى خردى اش.
به توضيح ملا صدرا درباره مقصود از عقل در اين حديث توجه كنيد:
مقصود امام از اين عقل، معناى سوم يا چهارم از معانى عقل كه نزديك به هم اند مى باشد، زيرا مقصود از آن، غريزه مشترك انسانى و علوم ضرورى كه مبادى نظريات اند و آراى مشهور و عقل كلى هم كه نخستين مخلوق است، نيست.
عقل از آن رو دوست انسان و جهل دشمن او گرديده كه به واسطه عقل، انسان دوست را به دست مى آورد و به خيرات و نيكوييها راهنمايى مى شود، و به واسطه آن دشمنان را دفع مى نمايد و از شرور و بديها دورى مى گزيند و به اشاره آن طاعات و كارهاى نيك را انجام مى دهد و گناهان و كارهاى زشت را ترك مى كند و راه خشنودى خداوند و عبادت پروردگار را مى پويد.
و به واسطه جهل، تمامى اين امور، عكس مى شود و اضداد آن به وجود
1.همان، ج ۱ ، ص ۲۲۸ - ۲۲۹ .
2.همان، ص ۲۳۱ .
3.همان.