المرسل الخفىّ و علاقته بالتدليس

(دراسة نظريّة و تطبيقيّة على: مرويّات الحسن البصرى)

الشريف حاتم بن عارف العونى
چاپ اول: رياض، دارالهجرة للنشر والتوزيع، 1418ق، 4جلد، 1968ص، وزيرى
از آنجا كه حسن بصرى از بزرگان امامان و راويان اهل سنّت است، مؤلّف اين كتاب، در صدد بر آمده است تا كليّه روايات او را بررسى نموده، در ميان اسنادهاى منقطع وى، ارسال خفى و تدليس ×× را از يكديگر جدا سازد. بدين ترتيب كه نشان دهد وى، از كدام مشايخ (مروىّ عنه) خويش حديث شنيده و از او چه شنيده و كداميك را نديده و از او چيزى نشنيده است.
در مباحث تطبيقى، روايات حسن بصرى از«صحاح ستّه» و «مسنداحمد»، استخراج و بر اساس مروىّ عنه(به ترتيبى كه در معرّفى پيشين آمد) دسته بندى گرديده و سپس در مورد تك تك آنها بحث شده كه آيا حسن، اين حديث را از وى شنيده است يا نه. قصد مؤلف، آن است كه مرتبه مراسيل حسن بصرى و تدليسها و تأويلهاى وى و تأثير اينها بر روايات او را نشان دهد.
كتاب، به دو بخش اصلى«مباحث نظرى» و «مباحث تطبيقى» تقسيم مى شود. در مباحث نظرى، ابوابى به تعاريف و ابوابى به بيان جايگاه حسن، روايات وى، نقد برخى آراى او در حديث، و موقعيّت تاريخى او اختصاص يافته است.
كتاب، همچنين فهرستهاى الفبايى و غيرالفبايى متعدّدى براى مروّيات، اعلام، آيات و… دارد و مؤلّف، در مقدّمه اشاره كرده كه اين اثر، پايان نامه كارشناسى او در دانشگاه بوده است.