نقد و بررسي قواعد وضع شناسي در «المنار» ابن قيم (1) - صفحه 121

نشان مى دهد، اين است كه هيچ شيوه و قرينه مستقلى براى امتحان و ارزيابى در دست نباشد و گزافه گويى مصداق بارز از اين نمونه است.

ب. بررسى و نقد مصاديق منتخب اين قاعده

2. بررسى «حديث اوّل» ۱

ابن قيم حديث: هر كس بگويد: «سبحان اللّه و بحمده، خداوند براى او در بهشت،

1.عرضه احاديث، ذيل معيارها توسط ابن قيم به دو صورت انجام مى شود: الف. طبق معمول در پى ارائه معيار، به عرضه يك يا چند حديث مى پردازد؛ ب. در عرضه مثال از لفظ «كل» سود جسته؛ مثلاً مى گويد: «فلان احاديث با فلان مضامين، همگى ساختگى و دروغين هستند». قاعدتاً عرضه مثال در قالب دوم ـ اگر نقص نشود ـ حكايت از حافظه اى قوى، احاطه اى فراگير و تخصصى مشهود دارد و اگر نقص شود، حاكى از جرأت، جسارت و بى توجهى و يا غرض ورزى شخصى است و كليّه نظريات صاحب نظر را مخدوش مى سازد. چكيده كار ابن قيم در عرضه مثال، با توجّه به صورت اوّل و پارامترهاى كلّى، به ترتيب ذيل است: ـ در قبل از تنبيه كلّى از شماره هاى ۳۹ تا ۵۰، يازده حديث و از شماره هاى ۵۱ و ۵۲، دو حديث، معيار اوّل. يك حديث، معيار دوم. هفت حديث، معيار سوم. هيجده حديث، معيار چهارم. صفر، معيار پنجم. دو حديث، معيار ششم. يازده حديث، معيار هفتم. نُه حديث، معيار نهم. دوازده حديث، معيار دهم. سه حديث، معيار يازدهم. سه حديث، معيار دوازدهم. شش حديث، معيار سيزدهم. دو حديث، معيار چهاردهم. چهار حديث، معيار پانزدهم. سه حديث، معيار شانزدهم. شش حديث، معيار هفدهم، چهار حديث، معيار هيجدهم. دو حديث، معيار نوزدهم. يك حديث؛ جمعاً صد و هشت حديث. نتيجه بررسى كار وى در استفاده از واژه «كلّ» به شرح ذيل است: الف. ابتدا حديث يا احاديثى را مى آورد و در آخر حكم كلّى مى دهد؛ ب. ابتدا حديث يا احاديثى آورده و در وسط، حكم كلى داده و در پى آن به عرضه ديگر مثال ها مى پردازد؛ ج . ابتدا حكم كلى مى دهد و در آخر، حديث يا احاديثى را عرضه مى كند؛ د . حكم كلّى آورده و مثالى عرضه نمى كند و يا در جاى ديگر مثال عرضه مى كند. صدور احكام كلّى از ناحيه وى چنين است: الف . قبل از تنبيه كلى، پس از عرضه يازده حديث (بدون استثنا)، ذيل معيار سوم و پس از عرضه سه حديث، معيار هفتم پس از عرضه يك حديث (بدون استثناء)، معيار نهم پس از عرضه يك حديث، معيار سيزدهم پس از عرضه يك حديث و معيار پانزدهم پس از عرضه سه حديث. ب. معيار ششم: ابتدا عرضه يك حديث، سپس حكم كلى و بعد عرضه دو حديث ديگر، معيار هفتم، ابتدا يك حديث سپس عرضه قانون كلى و بعد عرضه حديثى ديگر و...

صفحه از 127