و دينى قيام نمود و شاگردان زيادى تربيت كرد. برخى از دانشمندان شاگردان او را افزون بر سيصد مجتهد دانسته اند. كه افراد زير از آن جمله اند:
ـ ابوعلى فرزند شيخ طوسى ملقب به مفيد ثانى،
ـ آدم بن يونس بن ابى مهاجر نسفى،
ـ احمد بن حسين خزاعى نيشابورى،
ـ ابوالخير محمد بن بركة اسدى،
ـ عبد الجبار بن عبدالله مقرى ء رازى،
ـ قاضى ابن برّاج طرابلسى و....
وى در 22 محرم سال 460ق، در سن 75سالگى بدرود حيات گفت. ۱
شيخ طوسى آثار گرانسنگى در موضوعات مختلف دينى اعم از تفسير، حديث، ادعيه، فقه، اصول فقه، كلام، رجال و فهرست، تاريخ و مقتل و جواب مسائل شرعى و اعتقادى از خود به يادگار گذاشته است.
يكى از دو كتاب مهم حديثى وى تهذيب الاحكام است. اين كتاب مشتمل بر تمام ابواب فقه و در مجموع 23 كتاب است كه از كتاب طهارت آغاز و به كتاب ديات ختم مى شود. تهذيب الاحكام طبق شمارش بعضى صاحبنظران 13590 روايت را در قالب 23 كتاب فقهى و 393 باب در خود جاى داده است و در حقيقت حاوى احكام فقهى با ذكر ادلّه، نصوص و بيان آنهاست و از آغاز تأليف تاكنون همواره مورد رجوع فقها و محدثان شيعه و مورد استناد آنان بوده و فتاواى خود را بر آن مستند كرده اند. شيخ طوسى تأليف اين كتاب را از سال 408ق، هنگامى كه تازه وارد بغداد شده بود، در سن 25 سالگى آغاز كرد
1.ر. ك: هزاره شيخ طوسى، ج ۱، ص۳ ـ ۷۱؛ موسوعة طبقاة الفقهاء، ج ۵، ص ۲۸۲؛ قاموس الرجال، ج ۸، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۷؛ أعيان الشيعة، ج ۹، ص ۱۵۰؛ معالم العلماء، ص ۱۱۴، ش۷۶۶؛ مجمع الرجال، ج ۵، ص ۱۹۱؛ الذريعة، ج ۲، ص۱۴، ش ۴۳؛ معجم رجال الحديث، ج۱۵، ص ۲۴۳، ش ۱۰۴۹۹؛ تنقيح المقال، ج ۳، ص ۱۰۴، ش ۱۰۵۶۳؛ رجال نجاشى، ص۴۰۳، ش ۱۰۶۸؛ فهرست شيخ طوسى، ص ۱۶۰، ش ۶۹۹؛ بهجة ال آمال، ج ۶، ص۳۶۰؛ پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، ص ۵۱۸ ـ۵۴۷.
