دودستگی شيعيان امام كاظم (ع) و پيدايش فرقه «واقفیه» - صفحه 181

كاظم(ع)، به عنوان مهدى با برخى پيامبران را نقل كرده است. ۱ زرعة، امام جماعت مسجدى در كوفه بود كه به قبيله حضرمى تعلّق داشت. ۲ احتمالاً از اين مسجد براى تعليم و تعلّم فرقه واقفه استفاده مى شده است. دو محدّث ديگر، عبارت بودند از: يحيى بن قاسم اَزْدى و محمّد بن حسن شمون.
اين دو، راوى حديثى بودند كه در آن از صادق(ع) روايت شده بود كه به پيروانش سفارش كرده تا مرگ فرزندش كاظم(ع) را باور نكنند؛ چرا كه او قائم امّت خواهد بود. ۳ نبايد يحيى بن قاسم ازدى حذّاء را با ابو بصير يحيى بن قاسم سدى به دليل تشابه اسمى آنان خلط كنيم. به نظر مى رسد كه كشّى و نجاشى دچار اين اشتباه شده اند. ۴ ابو بصير اسدى، كه دانشمندى نابينا از شاگردان صادق(ع) بود، در سال 767م / 150ق ۵ از دنيا رفت و لذا او نمى توانسته رابطه اى با واقفه داشته باشد. مامقانى، اين اشتباه را شناسايى كرده و آن را در كتابش توضيح داده است. ۶
از طرف ديگر، گزارش شده كه محمّد بن حسن بن شمون، بعدها از واقفيگرى به غاليگرى گرايش پيدا كرده است. مى توان حدس زد كه تا زمان مرگش در سال 872م/258ق كه در آن زمان 114 سال داشت، همكارى او با اين فرقه، بسيار قابل ملاحظه بوده است. ۷
على بن حسن طاطرى، يكى از دانشمندان واقفى است كه مى توان نام او را به عنوان اوّلين كسى كه بر اساس تفكّر واقفى كتابى درباره غيبت نوشت، ذكر كرد. او يكى از شاگردان كاظم(ع) بود. [شيخ ]طوسى مى گويد كه او كتاب هاى متعدّدى در

1.همان، ص ۴۷۶ ـ ۴۷۷.

2.رجال النجاشى، ص ۱۳۸. براى توضيح بيشتر درباره زرعه، ر. ك: همان، ص ۱۲۵.

3.همان، ص ۲۳۷ ؛ اختيار معرفة الرجال، ص ۴۷۵ ـ ۴۷۶.

4.ر. ك: اختيار معرفة الرجال، ص ۴۷۴ ـ ۴۷۶ ؛ رجال النجاشى، ص ۳۰۸ ـ ۳۰۹.

5.رجال النجاشى، ص ۳۰۹.

6.تنقيح المقال، ج ۲، ش ۱۲۹۷۵.

7.رجال النجاشى، ص ۲۳۷ ـ ۲۳۸.

صفحه از 194