نسبت عقل و شرع‏ - صفحه 178

صورت دارند، كه بر وحدت صانع خود دلالت مى‏كنند. اگر ظروف متعدّد فراوان به يك شكل و هيئت باشندكه از تمام جهات، يگانه باشند، نشان مى‏دهد كه به دست يك شخص ساخته شده‏اند، در حالى كه اگر به يك شكل نباشند، چنين نتيجه‏اى نمى‏توان گفت.
اين‏گونه است شريعت ختميه، بلكه تمام شرايع الهيه دلالت دارند بر آن كه شارع حاكم آنها، همان صانع حكيم است كه نظام تكوين را پديد آورده كه بر مبناى فطرت عقلايى جريان دارد.
خلاصه كلام آن است كه شريعت، چون با فطريات عقلايى مطابقت دارد - كه با مفطورات عقلى مطابق است - دلالت دارد بر آن كه پديدآورنده مفطورات، همان شارع احكام است. پس دعوت به فطرت و حنيفيّت، علاوه بر اين كه كليدهاى گنجينه‏هاى علمى را كشف مى‏كند، بلكه نشانه‏اى از وحدت الهى و وحدانيّت ربوبى نيز هست...
از اينجا روشن مى‏شود كه اجتهاد واقعى آسان است، براى كسى كه به راستى راه فطرت عقلايى را - كه مطابق با مفطورات عقلى است - بپيمايد. دست‏يابى به اين فطرت و ادراك آن براى كسى كه بخواهد، آسان‏ترين كار است. و براى كسى كه آن راه را طى نكند، دشوار بلكه ممتنع است.

صفحه از 179