تشبيهات و تمثيلات قرآن و فرهنگ زمانه‏ - صفحه 31

مى‏دارد كه مخاطب آن، نه فقط تمام انسانها در همه زمانها و همه مكانها و همه حالات، بلكه تمام عوالم است. ۱
قرآن دعوتى عام و فراگير دارد؛ بنابراين به گونه‏اى سخن نمى‏گويد كه نشانگر جلوه‏اى خاص و انعكاس ايده‏ها و آرمانهاى امّتى معيّن باشد؛ زيرا به مردم معيّنى اختصاص ندارد و دستورهاى آن همواره براى تمام جوامع و اعصار عملى و كارساز است.

4-2- انواع تشبيهات و تمثيلات قرآن‏

با مطالعه آيات تشبيهات و تمثيلات قرآن مى‏توان آين آيات را به دو دسته تقسيم كرد:
الف) دسته‏اى از تشبيهات و تمثيلات، حالت عامّ دارد:
اين نوع از تشبيهات و تمثيلات در آيات قرآن فراوان ديده مى‏شود ۲ ، در آنها، فرهنگ زمانه - كه مخصوص به منطقه خاصّ و مردم عصر بعثت باشد - وجود ندارد و مخاطبان آن، عامّه مردم در هر زمان و مكانى هستند: چه مردم عصر رسالت، چه مردم عصر حاضر و چه نسلهاى آينده.
ب) دسته‏اى ديگر با صبغه عربى است:
قرآن در تشبيهات و تمثيلات خود از آب، گياه، كوه، درخت، حيوانات واقسام موجودات و پديده‏هايى كه در طبيعت حجاز يافت مى‏شد، سخن مى‏گويد، يا از اعتقادات و عادات مردم آن عصراستفاده مى‏كند، براى آنكه بتواند مطالب خود را در سطح فهم مخاطب و به گونه‏اى ملموس براى آنان تبيين نمايد و نقش تربيتى خود را ايفا كند و اثر خود را بگذارد؛ امّا پيامى كه اين تمثيلات عرضه مى‏كنند، به نوع انسان و فراگير است؛ نه عربى.

1.انبياء (۲۱): ۱۰۷؛ قلم (۲۵): ۵۲؛ سبأ (۳۴): ۲۸؛ فرقان (۲۵):۱

2.انبياء (۲۱):۱۰۴؛ صافّات (۳۷): ۴۸ و ۴۹؛ حديد (۵۷): ۲۱؛ دخان (۴۴): ۴۶-۴۳؛ بقره (۲): ۷۴، محمّد (۴۷):۲۰؛ شعراء (۴۷): ۱۳؛ انعام (۶): ۱۲۵؛ بقره (۲): ۱۷۱؛ حج (۲۲): ۳۱

صفحه از 33