غلط. اكنون همه شما را اينجا گرد آوردهام تا هر بخشى از كتاب خدا را كه در اختيار داريد، بياوريد.»
هر كسى، مشتاقانه، پوست يا تكهاى از چرم را كه آيهاى از قرآن بر آن نگاشته شده بود (فيهالقرآن)، آورد تا اين كه انبوهى از آنها گرد آمد. عثمان تكتك آنها را [ به اين طريق] سوگند داد: «خودت شنيدى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، اين آيه را تلاوت مىكرد؟» آنها پاسخ مىدادند كه چنين بوده است. سپس عثمان پرسيد: «آشناترين فرد به كتاب خدا، كيست؟» آنها پاسخ دادند: «آن كسى كه كتاب خدا را براى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله مىنگاشت.» او پرسيد: «فصيحترين فرد در زبان عربى كيست؟» آنها گفتند: سعيد. عثمان گفت: «سعيد املا كند و زيد بنويسد.»
ملاحظه نموديم كه مصعببن سعد بن ابىوقّاص، روايت مذكور را نقل كرد. او گرچه تابعى ثقهاى است، امّا در سال 103 هجرى وفات يافته و در اين كه عثمان را ديده باشد جاى سخن بسيار است. روايت مصعب از عثمان، منقطع است؛ يعنى درباره عثمان آنچه گفته از ديگرى شنيده، گرچه نام او را نبرده باشد. ۱.
مصعب مىافزايد: از برخى از صحابه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله شنيدم كه مىگفتند: «عثمان در تقبل اين امر، كار خوبى كرد.» ۲.
بنا بر نقل ديگرى، زمان اين ماجرا، پانزده سال پس از رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ذكر مىشود و از آوردن الواح، أكتاف و عُسُب كه بر روى آنها آيات قرآنى نگاشته شده بود (فيهالكتاب)، سخن بهميان مىآيد. در اين نقل به نخستين جمعآورى و صحف مشهور حفصه، هيچ اشارهاى نشده و ارتباط ميان گردآورى عثمان و گذشته آن يعنى جمعآورى ابوبكر يا عمر درنظر گرفته نشده است. بنابراين، اقدام، عثمان نخستين جمعآورى پس از نزول قرآن به پيامبر صلى اللَّه عليه و آله، قلمداد شده است.
از اينرو، اين حديث در درجه اوّل به بحث اسناد قرآن و اتصال آن به پيامبر صلى اللَّه عليه و آله مربوط است.
1.راميار، تاريخ قرآن، ص ۴۱۷ و ۴۲۰ - مترجم
2.ابن ابىداود، كتابالمصاحف، ص۲۳ - ۲۴