حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف۱ در هر صورت میتوان از تعبیر هنگام قیام استفاده کرد تا این که هر سه احتمال را در برگیرد.۲
بسیاری از اندیشمندان، با توجه به روایات این باب، رجعت را خاص کسانی میدانند که در ایمان یا کفر خالص باشند. امام صادق علیه السلام میفرماید:
ان الرجعة ليست بعامة، و هی خاصة، لا يرجع الا من محض الايمان محضاً، أو محض الشرك محضاً؛
رجعت عمومی نیست، بلکه جنبه خصوصی دارد، تنها گروهی بازگشت میکنند که ایمان خالص یا شرک خالص دارند.۳
رجعت اصطلاحی با رجعتی که برخی کافران در آستانه مرگ طلب میکنند، متفاوت است. قرآن کریم آرزوی بازگشت کافران را چنین نقل میکند:
حَتَّی إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَ مِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَی يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛۴
تا آن گاه که مرگ یکی از ایشان فرا رسد، میگوید: «پروردگارا، مرا بازگردانید؛ شاید من در آنچه وانهادهام کار نیکی انجام دهم». نه چنین است، این سخنی است که او گوینده آن است و پشاپیش آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته خواهند شد.
قرآن کریم ادعای آنها را تکذیب میکند و میفرماید:
وَ لَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ؛۵
و اگر هم بازگردانده شوند، قطعاً به آنچه از آن منع شده بودند برمیگردند و آنان دروغگویند.
با استفاده از آیات ذکر شده و با توجه به معنای رجعت، میتوان فهمید میان رجعت اصطلاحی و این آرزوی کافران، دست کم، چهار تفاوت وجود دارد: 1) درخواست کافران برای از سرگیری عمل است، اما رجعت کافران برای عمل نیست؛ 2) اراده کننده در رجعت خداوند است، اما درخواست بازگشت کافران از سوی خود آنهاست؛ 3) هدف در رجعت مجازات کافران است، اما هدف کافران از بازگشت به دنیا رهایی از مجازات است؛ 4) در
1.. علامه مجلسی هر سه احتمال را آورده است (مرآة العقول، ج۳، ص۲۰۱).
2.. و این همان کاری است که شیخ مفید کرده است (اوائل المقالات، ص۷۷- ۷۸).
3.. تصحیح الاعتقاد، ص۴۰؛ مختصر بصائر الدرجات، ص۲۴؛ بحار الأنوار، ج۵۳، ص۳۹.
4.. سوره مؤمنون، آیه ۹۹- ۱۰۰.
5.. سوره انعام، آیه ۲۸.