هر سالك را ، و اگر ذكر قلبى را نيز مقارنِ ذكر لسانى سازد ، به اندك زمانى ، فتوح بسيار رو مى دهد . [پس] تا مى تواند ، سعى نمايد كه دم به دم ، متذكّر حق مى بوده باشد تا غافل نشود كه هيچ امرى ، به اين نمى رسد در سلوك ، و اين ، مددى است قوى در ترك مخالفت حق ـ سبحانه ـ به معاصى . ^۱

2 . كامل ترين مصداق ذكر

نماز، كامل ترين مصداق ذكر است و آيه شريف زير، به همين نكته ظريف اشاره دارد:
«أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِى .^۲
نماز را براى ياد من برپا دار» .
نماز اگر با آداب و شرايط آن (بويژه حضور قلب) انجام شود ، در گام اوّل ، همه زشتى ها و پليدى ها را از انسان دور مى كند و او را به صفت تقوا متّصف مى سازد و در گام دوم ، سالك را به بساط معرفت شهودى و قرب و محبّت الهى مى رساند ، چنان كه پيامبر صلى الله عليه و آله نور معرفت ^۳ را از بركات نماز مى شمارد ، و امام على عليه السلام نماز را نردبان عروج جان براى رسيدن به خدا و زيارت او معرّفى مى كند .

3 . حقيقت ذكر

نكته ديگر، اين است كه حقيقت ذكر ، احساس حضور در محضر خداوند متعال