درر السمط في خبر السبط

نویسنده عهده دار گزارشی بسیار مختصر از تاریخ صدر اسلام و قیام و شهادت امام حسین علیه السلام شده است

نویسنده کتاب، معروف به ابن ابار بلنسی (م۶۵۸ق)، مورخ و محدث و ادیب نامدار اهل سنت است. وی در این کتاب عهده دار گزارشی بسیار مختصر از تاریخ صدر اسلام و قیام وشهادت امام حسین علیه السلامشده است، متن کتاب از صفحه ۶۱ آغاز می شود و در صفحه ۱۲۶ به پایان می رسد و نزدیک به نیمی از آن درباره امام حسین نیست و نیز نزدیک به نیمی از صفحات آن پاورقیهای مصحح است. نتیجه اینکه متن نویسنده در حدود سی صفحه و مطالب درباره امام حسین در حدود پانزده صفحه و به اندازه یک رساله است. مصحح در آغاز کتاب بتفصیل از زندگی و جایگاه علمی مؤلف و این کتاب او بحث کرده و از جمله، گفته است که وی احتمالأ كتاب حاضر را در پایان عمرش تألیف کرد

درر السمط را می توان مرثیه منثور برای اهل بیت و، بویژه، امام حسین شمرد. چنانکه کتاب دیگر ابن ابار با عنوان معادن اللجین فی مراثى الحسین را می توان مرثیه منظوم قلمداد کرد. نثر درر السمط مسجع و سرشار از آرایه های ادبی و مانند سبک کتابهای مقامات و، بواقع، انشا نویسی و پیچیده گویی و بسیار موجز است.

مطالب کتاب، عنوان ویژه ای ندارد و هر پاره آن با عنوان «فصل» از پاره های دیگر تفکیک شده است. میانگین هر فصل در حدود یک ـ دو صفحه است و مطالب آن معمولا با آیه و حدیث و شعر و مثل عجین شده است.

نویسنده در بحث از امام حسین به نامه های کوفیان و روانه شدن مسلم بن عقیل به کوفه و هجرت آن حضرت و ملاقات با حر و شهادت امام اشاره کرده است. وی چندان به مدح آن حضرت و قدح یزید پرداخته که عده ای گفته اند از این کتاب رایحه تشیع به مشام می رسد.

از نوادر کتاب این است که نویسنده امیرالمؤمنین را نخستین مردی می داند که اسلام آورد و او را مقدم بر ابوبکر و عمر می شمارد. (ص ۷۹). همچنین وی امیر المؤمنین را آخرین خلیفه و معاویه را نخستین پادشاه می داند و ضمن تصریح به اختلاف بسیار میان این دو، هر دو را بهشتی قلمداد می کند و نتیجه اینکه، امام حسن - علیه السلام - را خلیفه نمی شمارد. (ص ۸۹). در جایی از امیرالمؤمنین با صفت «وصی» (ص ۹۲)، و در جای دیگری با صفت «سید الأوصیاء» (ص ۸۸)، یاد می کند و در جایی دیگر می گوید: «فلو لا أن "لانبی بعدی " نص فی الامتناع، لكانت "أنت منی بمنزلة هارون من موسى" حجة فی الاتباع». (ص ۷۹)

در خور گفتن است که ابو جمعه (یا ابن ابی جمعه)، سعید بن مسعود ماغوسی مراکشی (م ۱۰۱۶ ق یا بعد از آن)، عهده دار روشن کردن اشارات این کتاب شد و با رجوع به پانصد کتاب، شرحی بر آن با عنوان نظم الفرائد الغرر فی سلك فصول الدرر نگاشت.

برای شناخت نسخه های خطی و چاپ‌های این کتاب و منابع زندگینامه نویسنده و شارح سابق الذكر آن به کتاب اهل البیت علیهم السلام فی المكتبة العربیة (ص ۱۶۷.۱۶۵ و ۶۴۷۔ ۶۴۸)، رجوع شود