دو کتاب جدید از پژوهشگاه قرآن و حدیث

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، کتاب "اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین" تألیف آقای روح اله رجبی پور، به زبان فارسی و کتاب "میراث تفسیری محمد بن عیسی بن عبید یقطینی" تألیف دکتر روح اله شهیدی، به زبان فارسی از آثار پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.

میراث تفسیری محمد بن عیسی بن عبید یقطینی

تاریخ تفسیر امامیه، از دیرباز تا کنون، شاهد تلاش‌های سترگ امامان، عالمان و راویان شیعی در خدمت به قرآن کریم بوده است. به طوری که در دوره‏ های مختلف، گاهی با فراز و نشیب‏ هایی همراه بوده است اما در این میان نقش ائمه علیهم السلام و راویان ایشان بسی برجسته می باشد.

یکی از کوشش ها در این عرصه، مطالعه و پژوهش‏ های گسترده در حوزه تفسیر امامیه و جریان های مرتبط با آن می باشد که نتیجه آن دستیابی به احادیث قرآنی عالمان و شاگردان آنها است، چرا که یافتن این گفتارهای قرآنی به مثابه دستیابی به ریشه‏ های تاریخی تفسیر امامیه و ترسیم تصویری از مدارس تفسیری آن روزگاران می باشد.

محمدبن عیسی بن عبید یقطینی یکی از راویان بنام امامیه و از شاگردان یونس بن عبدالرحمن است که در فهارس متقدم او را صاحب کتاب التفسیر دانسته اند.

یقطینی از مهم ترین شاگردان و راویان یونس بن عبد الرحمان و انتقال دهنده بخش در خور توجهی از معارف اهل بیت علیهم السلام علی‏رغم همه محدودیت های روزگار خویش است.

کتاب حاضر، بخشی از روایات قرآنی - تفسیری یقطینی در عرصه تبیین و شناخت برخی سوره ‏ها و آیات است که تا حدودی می توان به نگرش و گرایش راویان در عرصه شناخت قرآن پی برد. بنابراین نگاهی به کثرت راویات نقل شده از محمّد بن عیسی، نزدیکی بسیار او به یونس بن عبد الرحمن و وابستگی فکری عمیقش به ‏اندیشه ‏های یونس و اختلاف رجالیان درباره وثاقت و عدم وثاقت او گویای اهمّیت واکاوی اندیشه ‏هایش در عرصه‏ های مختلف، از جمله تفسیر است.

در پژوهش حاضر، نویسنده تلاش کرده است تا میراث تفسیری عبیدیقطینی را از جندین زوایا مورد بررسی قرار دهد. لذا در ابتدا، درباره شخصیت، روزگار، فعالیت ‏های اجتماعی، فرهنگی و تعلقات فکری راوی سخن گفته شده است تا خواننده فضا و بستر تاریخی روایات تفسیری او را باز شناسد.

نویسنده در ادامه روایات تفسیری یقطینی را در دو بخش تنظیم کرده است. در بخش نخست، به روایاتی اشاره شده  که نشان از وجود آنها در کتاب تفسیری یقطینی دارد. در بخش دوم نیز به روایاتی که ماهیتی تفسیری دارند ولی به وجود آنها در کتاب تفسیری محمّد بن عیسی اطمینان نیست اشاره شده است. در هر یک از این دو بخش نیز هر روایت، گونه‏ شناسی شده است. ملاک این گونه‏ شناسی در سرآغاز بخش دوم یعنی (بخش مربوط به بازیابی میراث تفسیری) ذکر شده است. افزون بر گونه ‏شناسی، ابهام ‏ها و اغلاق‏ های موجود در احادیث نیز روشن گردیده و در هر حدیث، تخریج و مصدریابی انجام شده است.

در پایان نیز پس از بازیابی، روایات هر دو بخش، از جنبه ‏های مختلف موضوعی و گونه‏ شناسی، منبع ‏شناسی و تاریخی و جغرافیایی تحلیل شده است.

با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در سه فصل سامان یافته است که به قرار ذیل می باشد:

فصل اول: شرح حال محمد بن عیسی بن عبید

فصل دوم: بازیابی کتاب التفسیر و روایات تفسیری محمد بن عیسی بن عبید

فصل سوم: تحلیل کتاب التفسیر و روایات تفسیری محمد بن عیسی بن عبید

کتاب "میراث تفسیری محمد بن عیسی بن عبید یقطینی" تألیفدکتر روح اله شهیدی" از سوی پژوهشکده تفسیر اهل بیت علیهم السلام، به زبان فارسی، در قطع وزیری، در ۲۹۱ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۹ با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.

اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

یکی از جریان‌ های شناخته‌ شده تأثیرگذار امامی در مدرسه کلامی کوفه، جریان فکری فرزندان اعین می باشد و در این میان می توان  ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زراره بن اعین را به عنوان بنام‌ترین شخصیت این خاندان معرفی کرد.

وجود شاخصه هایی در آراء و اندیشه‌های کلامی این خاندان باعث شده است تا اندیشه‌های کلامی آنان از دیگر گروه‌های کلامی امامیه در کوفه مانند جریان هشام بن حکم، هشام بن سالم و مؤمن الطاق و حتی جریان محدث متکلمان متمایز گشته و این مهم نیز بر ضرورت تالیف این کتاب افزوده است.

این خاندان از دوران امام سجاد علیه السلام تا وفات ابوغالب زراری در سال ۳۶۸ ق در زمینه معارف دینی بسیار فعال و مؤثر ‌بوده و تلاش فراوانی برای فهم، تبیین و دفاع از آموزه‌های ‌‌‌‌‌اهل بیت علیهم السلام از خود نشان داده اند.

مولف تلاش کرده است تا کتاب حاضر را با هدف تبیین تلاش‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و دست آوردهای کلامی آل اعین گردآوری نموده و فعالیت‌های کلامی این خاندان را با رویکردی تاریخی - تحلیلی مورد مطالعه قرار بدهد.

چگونگی گرایش این خاندان به تشیع و نیز بررسی موضوعاتی از قبیل معرفت اضطراری، ایمان و کفر، صفات الهی، استطاعات به عنوان مهمترین اندیشه های کلامی خاندان اعین از بخش­های مختلف این کتاب است.

با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در دو بخش و هفت فصل سامان یافته است که به قرار ذیل می باشد:

بخش اول: کلیات

فصل اول: کلام امامیه در عصر حضور ائمه علیهم السلام

فصل دوم: خاندان اعین

بخش دوم: اندیشه های کلامی خاندان اعین

فصل اول: معرفت

فصل دوم: ایمان و کفر

فصل سوم: اسماء و صفات الهی

فصل چهارم: استطاعت

فصل پنجم: امامت

کتاب " اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین " تألیف آقایروح اله رجبی پوراز سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در ۲۰۸ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۹ با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.