مراحل و قواعد فقه الحديث از ديدگاه مجلسي اوّل در « لوامع صاحبقراني » - صفحه 132

مراحل و قواعد فقه الحديث از ديدگاه مجلسي اوّل در «لوامع صاحبقراني»

نفيسه طايفي نصرآبادي ۱

مهدي مهريزي ۲

چکيده

محمدتقي مجلسي (م1070 ق)، معروف به مجلسي اول، از جمله علماي دوره صفوي است که در کتاب خود، لوامع صاحبقراني ـ که ترجمه و شرح من لايحضره الفقيه صدوق (م 381 ق) است، به شرح احاديث و مباحث فقه ‌الحديث پرداخته است. او در مباحث فقه الحديثي، در گام نخست براي دست‌يابي به متن صحيح روايات و تشخيص متن صحيح از سقيم به مباحثي چون تصحيف، تحريف و سهو نسخه برداران اشاره کرده و با ديدن نسخه‌هاي متعدد، متن صحيح مورد نظر خود را نشان داده است. سپس در گام بعدي، به فهم متن روايات مي‌پردازد. او براي فهم روايات، قواعد چهارگانه‌اي به نام‌هاي فقه اللغه، تقيه، نقل به معنا و تعارض اخبار دارد. هر يک از اين قواعد در اين تحقيق تعريف و بررسي شده‌اند.
مجلسي، براي شناخت معاني الفاظ حديثي در زمان استعمال به کتب لغت کهن مراجعه کرده است .همچنين وي به ريشه‌يابي واژه‌ها و ذکر معناي لغوي و اصطلاحي و عرفي واژه با توجه به توضيح و تبيين ائمه در روايات ديگر دقت کرده است.
به نظر وي، تقيه يکي از مباحث مهم در فهم محتواي احاديث است و بيشتر روايات به صورت تقيه از ائمه صادر شده است. همچنين، در حل بيشتر احاديث متعارض، علم به تقيه‌اي بودن روايت، مشکل تعارض اخبار را حل مي‌کند. مجلسي معتقد است بعد از زمان تدوين وکتابت رسمي احاديث در روايات صدوق ،گاهي نقل به معنا صورت گرفته شده است. به اعتقاد وي نقل به معنا و اختصار توسط صدوق به معناي حديث لطمه وارد کرده است. مجلسي در خصوص احاديث متعارض در گام نخست، معتقد است اخبار متعارض نبايد با احاديث محکم در تعارض باشد. سپس براي حل تعارض اخبار ، جمع روايات متعارض را مناسب‌تر از کنار زدن اين گونه روايات مي‌داند. اين مقاله به بحث مراحل و قواعد مجلسي در فهم متن احاديث با تکيه بر کتاب لوامع صاحبقراني پرداخته است.

کليد واژه‌ها: محمد تقي مجلسي، لوامع صاحبقراني،‌ تعارض اخبار، نقل به معنا، تقيه.

1.دانشجوي کارشناسي ارشد علوم قرآن و حديث

2.استاديار دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد علوم و تحقيقات.

صفحه از 154