میانه‌روی (۷)
و مَتِّعني بِالاقتِصاد.
[۱]
در تبیین این فراز اشاره شد که جامعه معیار، در همه امور اهل اقتصاد و میانه‌روی است؛ ولی در طول تاریخ همواره کسانی بوده‌اند که اهل افراط یا تفریط بوده‌اند. این خطر از صدر اسلام، جامعه اسلامی را تهدید می‌کرد، امروز هم گاه دامنگیر جامعه ماست.
در روایات متعددی تأکید شده که مسلمانان باید در همه امور حتی در عبادت کردن میانه‌روی و اعتدال را رعایت کنند و از تندروی و کندروی اجتناب کنند. از رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نقل شده که فرمود:
ألا إنَّ لِكُلِ عِبادَةٍ شِرَّةً ثُمّ تَصِيرُ إلى فَترةٍ، فمَن صارَت شِرَّةُ عِبادَتِهِ إلى سُنَّتي فقدِ اهتَدى، و مَن خالَفَ سُنَّتي فقد ضَلَّ و كانَ عَمَلُهُ في تَبابٍ، أما إنّي اصَلِّي و أنامُ و أصُومُ و افطِرُ و أضحَكُ و أبكي، فَمَن رَغِبَ عن مِنهاجي و سُنَّتي فَليسَ مِنّي.
[۲]
هان! هر عبادتى جوش و خروشى دارد كه سرانجام فروكش مى‌كند. پس هر كس جوش و خروش عبادتش به سنّت من آرام گيرد، هدايت شده است و هر كه با سنّت من مخالفت ورزد، گم‌راه شده و عملش بر باد رفته است. بدانيد كه من نماز مى‌خوانم و مى‌خوابم، روزه مى‌گيرم و افطار مى‌كنم، مى‌خندم و مى‌گريم. پس هر كه از روش و سنّت من روى گرداند، از من نيست.
همچنین در دعایی که برای امام عصر(علیه‌السلام) از امام رضا(علیه‌السلام) نقل شده، می‌خوانیم:
اللَّهُمَّ اسلُك بِنا عَلى يَدَيهِ مِنهاجَ الهُدى وَ الَمحَجَّةَ العُظمى وَ الطَّريقَةَ الوُسطَى، الَّتي يَرجِعُ إليَها الغالي و يَلحَقُ بِهَا التّالي.
[۳]
بار خدايا! ما را به دست او، سالك طريق هدايت و شاه‌راه رستگاری و راه ميانه ـ كه تند رونده پيش افتاده، بدان باز مى‌گردد و واپس مانده، به آن ملحق مى‌شود ـ قرار ده.
در صدر اسلام کسانی بودند که در عبادت خدا تندروی می‌کردند، مانند عبدالله بن ابی وقاص؛ ولی همین شخصی که شب تا صبح عبادت می‌کرد و روزها هم روزه می‌گرفت، با امیر المؤمنین(علیه‌السلام) وارد جنگ شد! در همین انقلاب ما نیز کسانی بودند که اوایل خیلی تند بودند؛ ولی الان از آن طرف افتاده‌اند!
از امام سجاد(علیه‌السلام) نیز نقل شده که در توصیف اهل‌بیت می‌فرماید:
المُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ، وَ المُتَأخّرُ عَنهُم زَاهِقٌ، وَ اللّازِمُ لَهُم لاحِقٌ.
[۴]
پيشى گيرندگان بر آنان، از دين بيرون رفته‌اند و باز ماندگان از آنان، نابود شده‌اند و هم‌گامان با آنان، به مقصود رسيده‌اند.
بنا بر این، یکی از ویژگی‌های برجسته جامعه آرمانی اسلام، این است که در همه زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، میانه‌روی رعایت شود. مصداق بارز آن هم، همراهی با رهبری نظام است، نه جلوتر از او و نه عقب‌تر.
[۱]
الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.
[۲]
الكافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۲، ص۸۵، ح۱.
[۳]
مصباح المتهجّد، الشیخ الطوسی (۴۶۰ ق)، ص۴۱۰، ح۵۳۵.
[۴]
مصباح المتهجّد، الشیخ الطوسی (۴۶۰ ق)، ص، ۳۶۱، ح۴۸۵.
