راه‌یابی به بهترین آیین (۳)
اللَّهُمَّ اسلُك بِيَ الطَّريقَةَ المُثلى، وَ اجعَلني عَلى مِلَّتِكَ أموتُ و أَحيا.
[۱]
در تبیین این فراز نورانی اشاره شد که بهترین راه زندگی که انسان را به مقصد انسانیت می‌رساند، روشن‌ترین و نزدیک‌ترین راه است و آن عبارت است از «اسلام» که در فراز بعدی بدان تصریح شده است، یعنی ملت و قانون خداوند سبحان که از او می‌خواهیم ما را هنگام مرگ و زنده شدن در آن قرار دهد، کما اینکه در این آیه شریفه به این مطلب سفارش شده است:
﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ﴾.
[۲]
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از خدا آن گونه كه شايسته پرواى اوست پروا كنيد، و هرگز نميريد مگر در حالى كه مسلمان باشيد.
آیین و ملت خدای سبحان، یعنی اسلام همان راه مستقیمی است که در این آیه شریفه دین استوار و آیین ابراهیم(علیه‌السلام) حق‌گرا دانسته شده است:
﴿قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾.
[۳]
بگو: يقينا پروردگارم مرا به راه راست هدايت نموده، به دينى پايدار، همان آيين ابراهيم كه حق‌گرا بود و هرگز از مشركان نبود.
در واقع، «الطریقة المُثلی» یا همان بهترین راه رسیدن به مقصد که گفتیم روشن‌ترین راه و نزدیک‌ترین راه است، تعبیر دیگری است از «صراط مستقیم» که در نمازها، هدایت به آن را از خدای متعال درخواست می‌کنیم:
﴿اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ﴾.
[۴]
ما را به راه راست، هدایت فرما.
در آیات و روایات، معانی مختلفی برای «صراط مستقیم» بیان شده است. یکی از آنها همین دین استوار یعنی، اسلام است که در آیه یاد شده، آیین ابراهیم(علیه‌السلام) نیز دانسته شد.
همچنین در آیه زیر، شرح صدر برای پذیرش اسلام نشانه هدایت الهی بیان شده است:
﴿فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ...﴾.
[۵]
خداوند هر كس را كه بخواهد راهنمايى كند، دلش را براى [پذيرش] اسلام مى‌گشايد.
در روایتی از رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نیز نقل شده که در تفسیر﴿اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ﴾فرمود:
يَعنِي دِينَ الإسلامِ؛ لأنَّ كُلَّ دِينٍ غيرَ الإسلامِ فَلَيسَ بِمُستَقيمٍ الذي ليس
فيهِ التَّوحيدُ.
[۶]
يعنى دين اسلام؛ زيرا هيچ دينى جز اسلام، راست و مستقيم نيست؛ چون توحيد و يگانه‌پرستى در آن نيست.
همچنین از امام رضا(علیه‌السلام) در تبیین این آیه چنین روایت شده است:
استِرشادٌ لِأَدَبِهِ، وَاعتِصامٌ بِحَبلِهِ، وَاستِزادَةٌ فِي المَعرِفَةِ بِرَبِّهِ وبِعَظَمَتِهِ وبِكِبرِيائِهِ.
[۷]
درخواست ارشاد به آداب اوست، و چنگ زدن به ريسمان او، و تقاضاى شناخت فزون‌تر پروردگارش و عظمت و كبريايى او.
بنا بر این، اولین معنای «صراط مستقیم» و «طریقه مُثلی» که همان راه درست رسیدن به مقصد انسانیت است، دین اسلام است. معانی دیگری نیز برای «صراط مستقیم» بیان شده که در آینده اشاره خواهد شد.
[۱]الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.
[۲]. .آل‌عمران، آیه۱۰۲
[۳]. .انعام، آیه۱۶۱
[۴]. .حمد، آیه۶
[۵]. .انعام، آیه۱۲۵
[۶]
الدرّ المنثور، جلال الدین السیوطی (۹۱۱ ق)، ج۱ ص۲۵.
[۷]
عيون أخبار الرضا عليه السلام، الشیخ الصدوق (۳۸۱ ق)، ج۱ ص۱۱۴.
