مصابیح القلوب

شرح فارسی پنجاه و سه حدیث اخلاقی از پیامبر اکرم(ص)

کتاب، از آثار ارزشمند فارسی در مسائل اخلاقی است. نویسنده ی فقیه، متکلم و واعظ این اثر، هم روزگار با شهید اول و فخر المحققین و از نزدیکان حاکمان سربدار سبزوار و صاحب چند اثر در باره اهل بیت به زبان فارسی است. موضوع این کتاب، مواعظ و نوادر حکم است که در ۵۳ فصل سامان یافته و در آن، نویسنده، به شرح ۵۳ حدیث از کلمات و سخنان رسول خدا پرداخته است.

وی در نقل احادیث، اسناد آنها را حذف کرده و برای شرح آنها، ابتدا متن را آورده و در آغاز پاره ای از آنها، به مناجات با خدا پرداخته و با ذکر صفاتی از پیامبر(ص)، آنها را شرح کرده است. وی در شرحش از آیات قرآن و دیگر روایات، بهره های فراوان برده و با ذکر داستان هایی جذاب از سرگذشت اولیا و مشایخ، به کتاب جذابیت بخشیده و خوانندگان را با آنها به عبرت آموزی فرا خوانده است. بنابراین نثری روان، شیوا و خواندنی دارد و وی از دراز نویسی و آوردن متن پیچیده پرهیز کرده است. شیوه نگارش او را می توان سبک خطابه ی واعظان تلقی کرد که با ذکر حدیث و ترجمه و شرح آنها، به تبیین ابعاد سخنان خود می پرداختند و در آن از حکایات و شعر و انذار بهره می گرفتند.

برخی از فصل های کتاب عبارت اند از: در فضیلت لااله الا الله، در فضیلت صبر، در فضیلت پیامبر، در حقوق والدین، در فضیلت علی بن ابی طالب، در احوال قیامت، در صفت اطعام، در فضیلت قناعت و حج و زکات و روزه، در ترک دنیا، در یاد مرگ، در فضیلت علم و خاصان درگاه الاهی و حیدر کرار و رسول خدا، در معجزات پیامبر، در مهلکات و منجیات، در ضیافت و توکل و صدق و نمازهای پنجگانه، در بیان شریعت و طریقت و حقیقت، در صفت اهل الله و قصه سلیمان.

مصحح برای تصحیح این اثر، از چند نسخه استفاده کرده و نسخه بدل ها و تفاوت ها را در پاورقی مشخص کرده است. وی، نشانی آیات و روایات را شناسایی و منبع داده و اشتباهات املایی را تصحیح و علایم سجاوندی و رسم الخط فارسی را نیز، مراعات کرده است. کتاب، هفت فهرست فنی دارد.