واکاوی عوامل رویکرد به تسامح در ادله سنن

نشریه : فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : اکرم جعفری
پديدآورنده : مهین شریفی اصفهانی
پديدآورنده : علیرضا دل افکار

چکیده :

از مباحث جدی حجیت خبر واحد، قاعده تسامح در ادله سنن و چشم‌پوشی از برخی شرایط اعتبار روایی است. طبق این قاعده خبر غیرثقه در مورد احکام غیرالزام‌آور قابل پذیرش است و مانند احکام الزامی سخت‌گیری در سند نیاز نیست. اصل تسامح به شکل غیررسمی میان محدثان اولیه‌ اهل سنت آغاز، سپس با گذر زمان بین شیعیان تبدیل به یک قاعده شد. این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی به واکاوی عوامل مؤثر در رویکرد به قاعده تسامح پرداخته و سه عامل روایات، جریان‌های حدیثی و الگوگیری شیعه از اهل سنت در قاعده معرفی شد. عامل روایات شامل احادیث «من بلغ»، «من ردّ عنّی حدیثا» و «ما جاءکم عنّی من خیر» بوده و فحوای آن‏ها دلیلی بر کنار نهادن ارزیابی روایی شد. جریان‌های نص‌گرای افراطی برای نقد حدیث جایگاهی قایل نبوده و همه احادیث را معتبر می‌دانستند. همه روایات سه‌گانه درمنابع شیعی موجود نبوده و سهل‌گیری در پذیرش احادیث ضعیف مورد اتفاق همگانی علما نبود و جریان‏های حدیثی مؤثر در فریقین بیش از دو عامل دیگر در شکل‌گیری قاعده تسامح سهیم بودند.