مراقبت از «خود» (۱)
وَ لَا أَطْغَيَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِي.
[۱]
پیش از این گفتیم که نعمت‌های الهی مانند ثروت، قدرت، علم، جوانی و امثال آن؛ اگر با احساس بی‌نیازی همراه شده و انسان به این نعمت‌ها مغرور بشود زمینه برای طغیان و تجاوز وی فرهم خواهد بود.
هر کسی در هر مقامی، اگر از نفس خود مراقبت نکند به همان اندازه که از نعمت الهی متنعم شده است زمینه برای طغیان و سرکشی او فراهم خواهد بود. امام علی(علیه‌السلام) در خطبه ۱۵۷ نهج البلاغه می‌فرمایند:
فَكَأَنَّكُمْ بِالسَّاعَةِ تَحْدُوكُمْ حَدْوَ الزَّاجِرِ بِشَوْلِهِ فَمَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِغَيْرِ نَفْسِهِ تَحَيَّرَ فِي الظُّلُمَاتِ وَ ارْتَبَكَ فِي الْهَلَكَاتِ وَ مَدَّتْ بِهِ شَيَاطِينُهُ فِي طُغْيَانِه؛
گويا حاضر در قيامت هستيد، شما را مى‌راند، چون ساربانى كه شترهاى چابكش را مى‌راند. پس هر كس خود را به آنچه كه شايسته او نيست سرگرم كند در تاريكيها سرگردان گردد، و در مهلكه‌ها گرفتار شود، و شيطانهايش او را به راه سركشى كشند.
اولین نکته این عبارات امام علی(علیه‌السلام) آن است که ما زمان زیادی نداریم و این وسوسه شیطان است که زمزمه می‌کند وقت فراوان است و...
نکته مهم و مرتبط با بحث ما، این است که اگر کسی مراقب حال و احوال خود نباشد و به امور دیگر مشغول شود به دو بلیه سخت گرفتار می‌شود: یکی سرگردانی در تاریکی‌ها و گرفتاری در مهلکه‌ها و دیگری مقهور شیاطین شدن و طغیان و سرکشی.
اگر کسی انسان بخواهد از ظلمات خارج بشود و به نور برسد - چه اینکه فلسفه بعثت انبیاء و نزول قرآن حرکت از ظلمات به سمت نور است – باید «مراقبت» پیشه کند و بداند اگر به غیر خود بپردازد گرفتار ظلمت‌ها می‌شود و شیطان او را وادار به سرکشی و طغیان و تجاوز می‌کند.
[۱]
الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.
