کتاب‏شناخت

المحاسن تاکنون چندين بار به چاپ رسيده که مشخّصات کتاب‏شناختى آنها چنين است:

1. العلل و المحاسن، تهران، 1327 ق، چاپ سنگى.^۱

2. المحاسن، تصحيح: سيّد جلال الدّين محدّث اُرموى، تهران: دار الکتب الاسلاميه، 1370 ق، 652 ص.

3. المحاسن، با مقدمه: سيد محمّد صادق بحر العلوم، نجف: مطبعهحيدريه، 1384، 525 ص.

4. المحاسن، تحقيق: سيد مهدى رجايى، قم: المجمع العالمى لأهل البيت علیهم السلام، 1413 ق، 2 ج.

درباره گزيده حاضر

گزيده حاضر براساس نسخه تصحيح شده، به کوشش سيّد جلال الدين حسينى، معروف به محدّث ارموى، تدوين يافته است. از مجموع 2705حديث موجود در اين کتاب، 250 حديث با معيار ذکر شده در «درآمد» انتخاب شده‏اند و براساس ساختار متن، کتاب، در يازده بخش اصلى تنظيم يافته است.

احاديث برگزيده، به دليل به شمار آمدن المحاسن از منابع اصلى حديث، مصدريابى نشده اند. همچنين چاپ‏هاى مختلف متن اصلى کتاب، فاقد ترجمه است. در اين دفتر، سعى شده ترجمه احاديث برگزيده، برخوردار از نثر معيار باشد.

عقاب الأعمال، 70 باب؛ 4. کتاب مصابيح الظلم، 49 باب؛ 5. کتاب صفوت و نور و ظلمت، 47 باب؛ 6. کتاب علل (فلسفه و علل احکام و موضوعات دينى)، 130 باب؛ 7. کتاب سفر، 39 باب؛ 8. کتاب مأکل(خوردنی‏ها)، 136 باب؛ 9. کتاب الماء (آب و انواع و خصوصّيات آن)، 20باب؛ 10. کتاب منافع، 6 باب؛ 11. کتاب مرافق (لوازم و مايحتاج زندگى)، 16باب.

جايگاه کتاب

دانشمندان از بدو تأليف، به المحاسن توجّه و نظر داشته‏اند. شيخ صدوق در ابتداى کتاب من لا يحضره الفقيه، آن را يکى از مصادر عمده خود مى‏شمارد.^۱سيد نعمت الله‏ جزايرى نيز روش برقى را در المحاسن، بر روش کلينى و شيخ صدوق ترجيح مى‏دهد؛ چرا که برقى در هر موضوعى حدود بيست حديث با سند کاملاً مشخّص بيان مى‏کند، در حالى که کلينى و شيخ صدوق به يک يا دوحديث بسنده نموده‏اند.

روش برقى در تنظيم و تدوين ابواب و موضوعات، چنان ابتکارى بوده که پس از وى دانشمندانی مانند شيخ صدوق،کتاب ثواب الأعمال و کتاب علل الشرائع را بر اساس عناوين و اسامى کتاب وى تأليف کرده است. همچنين سبک نگارش الخصال نيز مانند کتاب القرائن از مجموعه المحاسن است. اهمّيت ديگر المحاسن آن است که قبل از کتب اربعه حديثى شيعه تدوين شده است. شايد اگر تمامى ابواب و کتاب‏های المحاسن به دست ما مى‏رسيد، بيش از سى جلد مى‏شد و از کتب اربعه پيشى مى‏گرفت و به مصدر اصلى حديث‏پژوهان تبديل مى‏شد.