قال رسولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله:
«غَریبَتانِ فَاحْتَمِلُوهُما: کَلِمَةُ حِکْمَةٍ مِنْ سَفیهٍ فَاقْبَلوها، وَ کَلِمَةُ سَفَهٍ مِنَ حَکیمٍ فَاغْفِروها».[۱]
تحف العقول، حکمت ۱۸۵؛ خصال صدوق، باب الاثنین، ص ۳۴، ح ۳.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «دو چیز استثنایی است، اوّل اینکه اگر کلامی حکمت‌آمیز از انسان نادان صادر شد، آن را بپذیرید، دوم اینکه هر گاه شخص حکیمی کلام اشتباهی گفت، قبول نکنید و از سخن او پیروی نکنید».
شرح:
این حدیث همان مضمون «أُنْظُر إلی ما قال وَلا تَنْظُر الی مَنْ قال
» است یعنی نگاه به سخن کن، چه کار داری گوینده آن کیست؛ اگر کلام خوب بود، از بچّه یا نادان یا کافر هم بود بپذیر، چون گاهی حرف خوب از انسان ناصالح صادر می‌شود و دلیلی برای نپذیرفتن آن وجود ندارد.
قرآن می‌فرماید: ««فَبَشِّرْ عِبَادِ* الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»؛ پس بندگان مرا بشارت ده، همان کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می‌کنند».[۲]
مطابق این آیه قرآن می‌فرماید: بهترین کلام را انتخاب کن و تعصّب نداشته باش، که سنّش زیاد باشد و در مسائل علمی متبحّر باشد، بلکه از هر کس کلام خوب را شنیدی، آن را بپذیر.
حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: «
الْحِکْمَةُ ضالَّةُ المُؤمِنِ، فَخُذِ الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النّفاقِ
؛ گفتار حکمت‌آمیز گمشده مؤمن است، پس حکمت را بگیر هرچند از اهل نفاق صادر شود».[۳]
از سوی دیگر گاهی عالم بزرگواری اشتباه می‌کند، نباید تعصّب داشته باشیم که چون بزرگ است باید از او پذیرفت؛ نه، این طور نیست، البتّه در مقابل خطای عالم باید مؤدّب بود، و احترام آنها را حفظ کرد، و نباید حرمت‌شکنی کرد، چرا که آنها معصوم نیستند و جائز الخطا می‌باشند.
در پایان ذکر این نکته لازم است که انسان باید در تمام عمر دنبال حقیقت باشد، بعضی عادت دارند که از زیردست چیزی نمی‌شنوند، که در این صورت در زندگی عقب هستند، بلکه باید به اشتباه خود اعتراف کرد و این حجابها را کنار زد.
[۱]تحف العقول، حکمت ۱۸۵؛ خصال صدوق، باب الاثنین، ص ۳۴، ح ۳.
[۲]زمر، آیه ۱۸.
[۳]نهج البلاغه، کلمات قصار، ۸۰.
