آداب سخن گفتن با مردم

۱.الإمام عليّ عليه السلام :قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : إنّا اُمرنا معاشر الأنبياء أن نكلّم الناس بقدر عقولهم . قال : وقال النبيّ صلى الله عليه و آله : أمرني ربّي بمداراة الناس ؛ كما أمرني بإقامة الفرائض ^۱ .

ترجمه :

۰.امام عليّ عليه السلام :رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : ما جماعت پيغمبران مأموريم به اندازه فهم و شعور مردم سخن گوييم ، (همچنين) فرمود : خداوند مرا فرمان داده كه با مردم مدارا نمايم؛ همان طور كه مرا به به پاداشتن واجبات مأمور كرد .

شرح :

سخن گفتن با مردم ، آداب ويژه اى دارد . سخن با كسانى كه در ميان خود از هر طبقه و گروهى ، افرادى را جاى داده اند و همه گونه سطوح مختلف فكرى را شامل مى شوند ، ساده نيست . پيامبران وظيفه اى بس سنگين به عهده دارند ؛ آنان بايد از يك سو ، آنچه را مأموريت دارند ابلاغ كنند و از سوى ديگر ، بايد ظرفيتهاى فكرى و معنوى مخاطبان خود را نيز در نظر بگيرند . سخن گفتن به اندازه فهم شنونده و نه گوينده ، آن را با پذيرش مخاطب همراه مى سازد و از انكار او جلو مى گيرد . امامان ما نيز به اين روش ملتزم بوده و پيروان خود را بدان فرمان داده اند و از افشاى همه داناييها و رازها و نهانها نهى كرده و جلوه گران راز را نكوهش نموده اند و اين خود گونه اى مدارا كردن است . در تورات آمده است كه خداوند در مناجات موسى به او مى گويد : «يا موسى! اكتم مكتوم سرّى في سريرتك وأظهر في علانيتك المداراة عنّى لعدوّى وعدوّك من خلقى ولا تستسبّ لى عندهم باظهار مكتوم سرّى فتشرك عدوّك وعدوّى في سبّى؛ اى موسى ! راز پنهان مرا در سينه خود نگاه دار و در ظاهر و ميان مردم با دشمن من و خودت ، مدارا كن و با آشكار ساختن سرّ نهان من ، وسيله دشنام مرا فراهم نكن كه در اين صورت با دشمن خودت و دشمن من در دشنام دادن به من ، شريك گشته اى .» ^۲ سخن نگفتن در حدّ فهم و افشاى رازهاى مگو ، تاب و تحمّل مخاطبان را مى برد و آنان را به انكار و گاه كفرگويى مى كشاند . مدارا جلوه هاى ديگرى نيز دارد كه همه آنها زاييده خردورزى و حكمت انسان است و نتيجه عمومى آنها ، از ميان رفتن كينه ها ، آسودگى از شرّ دشمنان و سالم ماندن دين و دنياى آدمى و دوستان او است . حافظ در اين وادى ، نيكو سروده است : آسايش دوگيتى تفسير اين دو حرف استبا دوستان مروّت ، با دشمنان مدارا