نگاهی به سازوکار ثواب و عقاب الهی

محمد حسین صالح آبادی ^۱

چکیده

فراوانی ثواب نقل شده در منابع روایی برای برخی اعمال، همچون زیارت و عزاداری امام حسین _ علیه السلام _ یکی از شبهات رایج نزد نسل معاصر است. در این نوشتار، نویسنده بر آن بوده تا برخی قواعد کلی قابل استنباط را از متون دینی در خصوص ثواب و عقاب در معرض دید خوانندگان قرار دهد تا دورنمایی از نظام جزادهی الهی و معیارهای موجود در این زمینه ترسیم شود و بدین وسیله فراوانی ثواب در موارد یاد شده، با توجه به این سازوکار و معیارهای آن، داوری شود. از این رو، با استفاده از آیات و روایات، قواعدی مثل «اصالت تفضل در ثواب‌دهی و نه معاوضه قراردادی و معاملی» را استنباط کرده و تأکید دارد در ساختار ثواب‌دهی الهی اموری مثل «میزان اثر فعل» بسیار اثر گذارند. نتیجه، آن که تنها نقل ثواب زیاد برای یک عمل نمی‌تواند نشانه ضعف یک روایت تلقی شود، بلکه لازم است بر ساختار پاداش‌دهیِ قابل برداشت از متون دینی عرضه شود؛ چه بسا ثواب زیاد به خاطر وجود یکی از مولفه‌های نقش‌آفرین در ساختار یاد شده باشد.

کلید واژه‌ها: ثواب، زیارت امام حسین _ علیه السلام _ ، ثواب الأعمال، ثواب‌های زیاد.

درآمد

در دوره معاصر یکی از شبهات مطرح، فراوانی ثواب نقل شده برای برخی اعمال، به ویژه زیارت و عزاداری امام حسین _ علیه السلام _ است؛ با این بیان که پاداش بهشت در برابر چند قطره اشک یا ثوابی چندین برابر ثواب حج، برای زیارت مزار ایشان، چگونه