اعتبارسنجی الصحیفة السجادیة

احمد غلامعلی^۱

چکیده

صحیفه سجادیه، مشهورترین میراث حدیثی اهل‌بیت _ علیهم‌السلام _ است که برخی سند آن را متواتر خوانده‌اند. با وجود این ادعا، در موضوعات همسو با آن، در کتاب‌های فقهی کمتر به صحیفه سجادیه استناد شده است. مسأله اصلی در چگونگی پدید آمدن ادعای تواتر صحیفه سجادیه است. حقیقت، آن است که ادعای تواتر صحیفه با معیارهای دانش رجال سازگار نیست، ولی گردآوری قراین گوناگون، به ویژه در نگاه فهرستی و طریق به کتاب، بیان‌گر اعتماد به صدور صحیفه سجادیه‌ای است که به عنوان صحیفه کامله سجادیه نامبردار است. نوشتار حاضر، ارزیابی رجالی برای اعتماد به میراث مکتوب را ناکارآمد می‌داند و با فراهم آوردن قرینه‌هایی، اطمینان عرفی به این کتاب را ثابت می‌کند. دستاورد این پژوهش آن است که نام بردن راویان و ذکر طریق در میراث کتاب‌های مشهور از باب تیمن و تبرک است و مسند بودن دسترسی به کتاب را نشان می‌دهد و ناشناخته بودن برخی راویان خللی بر میراث مکتوب وارد نمی‌کند. البته قرینه‌هایی مانند وجود سندهای متفاوت برای برخی از دعاها، وجود روایت‌های پنج‌گانه صحیفه و نیز طریق زیدیه تا اندازه‌ای ضعف سندی صحیفه سجادیه را جبران می‌نماید.

کلید واژه‌ها: اعتبار صحیفه سجادیه، روایات صحیفه، ارزیابی فهرستی، ارزیابی رجالی.

درآمد

صحیفه سجادیه یکی از مشهورترین کتاب‌های شیعی است که از دیرباز در میراث حدیثی شناخته شده است. این کتاب پیش از این با نام‌های «صحیفه عتیقة»،^۲