سفارش شيعيان به تعامل با ديگران
وَ عَلَيْكُمْ بِمُجامَلَةِ أهْلِ الْبَاطِلِ ، تَحَمَّلُوا الضَّيْمَ مِنْهُمْ ، وَ إيَّاكُم وَ مُمَاظَّتَهُمْ ، دِينُوا فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ إذْ أنْتُمْ جَالَسْتُمُوهُم وَ خَالَطْتُمُوهُمْ وَ نَازَعْتُمُوهُمُ الكَلامَ ؛ فَإنَّهُ لا بُدَّ لَكُمْ مِنْ مُجَالَسَتِهِمْ وَ مُخَالَطَتِهِمْ وَ مُنَازَعَتِهِمُ الكَلاَمَ بِالتَّقِيَّةِ الَّتِى أمَرَكُمُ اللّهُ أَنْ تَأخُذُوا بِها فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ ، فَإذَا ابْتُليتُمْ بِذَلِكَ مِنْهُمْ فَإنَّهُمْ سَيُؤْذُونَكُمْ وَ تَعْرِفُونَ فِى وُجُوهِهِمْ الْمُنْكَرَ ، وَ لَوْ لَا أنَّ اللّهَ تَعَالَى يَدْفَعُهُمْ عَنْكُمْ لَسَطَوْا بِكُمْ ، وَ مَا فِى صُدُورِهِمْ مِنَ الْعَدَاوَةِ وَ البَغْضاءِ أكْثَرُ مِمَّا يُبْدُونَ لَكُم. مَجَالِسُكُمْ وَ مَجَالِسُهُمْ وَاحِدَةٌ ، وَ أَرْوَاحُكُمْ وَ أَرْوَاحُهُمْ مُخْتَلِفَةٌ لاَ تَأْتَلِفُ ، [ و ]لاَ تُحِبُّونَهُمْ أَبَدا وَ لا يُحِبُّونَكُمْ ، غَيْرَ اَنَّ اللّهَ تَعَالىَ أَكْرَمَكُمْ بِالْحَقِّ وَ بَصَّرَكُمُوهُ وَ لَمْ يَجْعَلْهُمْ مِنْ أهْلِهِ ، فَتُجامِلُونَهُمْ وَ تَصْبِرُونَ عَلَيْهِمْ وَ هُمْ لاَ مُجَامَلَةَ لَهُمْ وَ لاَ صَبْرَ لَهُمْ عَلَى شَى ءٍ ، وَ حِيَلُهُمْ وَسْوَاسُ بَعْضِهِمْ إلَى بَعْضٍ ؛ فَإنَّ أعْدَاءَ اللّهِ إنِ اسْتَطَاعُوا صَدُّوكُمْ عَنِ الحَقِّ فَيَعْصِمُكُمُ اللّهُ مِنْ ذلِكَ ، فَاتَّقُوا اللّهَ وَكُفُّوا ألْسِنَتَكُمْ إلَا مِنْ خَيرٍ .
يعنى : بر شما باد به نيكو سلوك نمودن با اهل باطل (و مراد به اهل باطل ، دشمنان اهل بيت عليهم السلام مثل بنى اميّه و بنى عبّاس و غيرِ ايشان اند) ! و تحمّل كنيد و بكِشيد بار ظلم و ستمى كه بر دوش شما گذارند . و حذر كنيد و بپرهيزيد از منازعه و مخاصمه و انگيختن شر با ايشان . و چون شما را چاره اى و مفرّى نيست از همنشينى با ايشان و اختلاط نمودن و مباحثه كردن به نوعى كه به نزاع منتهى نشود ، پس چون با ايشان همنشينى و اختلاط و گفتگو نماييد ، سلوك را به عنوان تقيّه ـ كه خداى تعالى ، شما را امر به آن فرموده ـ بكنيد و تقيّه را عادت خود سازيد در امورى كه ميانه شما و ايشان ، واقع مى شود از معامله و مجالسه و مباحثه و غيرِ آن . پس هر گاه مبتلا شويد به اين امور ، ايشان در مقام ايذاى شما در مى آيند و شرّ و بدى را در روى ايشان مشاهده مى نماييد ؛ وگر نه ، خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ محافظ شماست و دفع شرّ ايشان از شما كُند . هر آينه ، آنچه در دل هاى ايشان پنهان است از عداوت و دشمنىِ شما ، به عمل خواهند آورد ، يا شما را مقهور خواهند ساخت و كار [ را ]بر شما تنگ خواهند گرفت ، و آنچه در دل هاى ايشان است از عداوت و دشمنى شما ، زياده است از آنچه اظهار مى كنند . و شما هر چند كه با ايشان همنشينى و اختلاط مى كنيد و در يك جا جمع مى شويد ؛ امّا دل هاى شما و ايشان ، نهايتِ اختلاف و دورى [ را ] دارند و شما هرگز دوست ايشان نمى شويد و ايشان ، شما را دوست نخواهند داشت ؛ ليكن خداى تعالى ، شما را گرامى داشته و عزيز و شريف گردانيده ، به هدايت به حق ـ كه عبارت از تشيّع و متابعتِ اهل بيت طاهرين عليهم السلام است ـ و شما را بينا به حق ساخته و ايشان را از اهل حق و قابل اين نعمت ، نساخته و ندانسته . پس شما با ايشان ، مجامله و خوش سلوكى يا بردبارى مى كنيد و صبر مى كنيد بر ايذايى كه از ايشان به شما رسد . و ايشان ، نه سلوك خوش و بردبارى دارند ، و نه صبر بر چيزى . و چون مقصد[۱]ايشان ، برگردانيدن شما و مانع شدن از متابعتِ حقّ است و قادر بر آن نيستند و صبر و سلوك نيكو ندارند ، حيله و علاجى به غير از آن ندارند كه يكديگر را در باب ايذا و ضرر رسانيدن به شما ، وسوسه و ترغيب نمايند . و اگر توانند شما را از متابعت حق ، مانع مى شوند ، اميد كه خداى تعالى ، شما را از ترك متابعت حق ، محافظت نمايد . پس تقواى الهى و حذر از غضب او را پيشه خود سازيد و زبان خود را نگاه داريد از آن كه غير سخن خير ، بر زبان شما جارى شود ، و سخنى كه باعث فتنه و عداوت ايشان شود ، مگوييد .
[۱]. غرر الحكم ، ح۳۰ .
