2 . كوفه و بغداد و حومه هاى آنها نيز يكى از مراكز حديثى شيعه بود . در عظمت حوزه حديثى كوفه و بغداد، كافى است كه گفتار حسن بن على بن زياد وشّاء را بشنويم . او كه از اصحاب امام هشتم عليه السلام بود، به احمد بن محمّد بن عيسى اشعرى قمى (م 280 ق) چنين گفت : من در اين مسجد (مسجد كوفه)، نهصد شيخ حديث را ديدم كه هر كدام از آنها از امام صادق عليه السلام بى واسطه نقل حديث مى كردند و همگى مى گفتند : «حدّثنى جعفر بن محمّد» . ^۱
3 . خوارزم ، سمرقند و كَش ، يكى ديگر از مراكز حديثى شيعه به شمار مى رفت و قطب دايره اين حركت ، ابونصر عيّاشى بود . او به قول نجاشى، تمام ثروت پدر را ـ كه سيصد هزار دينار بود ـ در راه آموزش حديث و گسترش آن صرف كرد و خانه او به سان يك مسجد بود كه برخى به استنساخ و برخى ديگر به مقابله و برخى ديگر به قرائت و... اشتغال داشتند .
نجاشى در ترجمه على بن محمّد بن عبد اللّه قزوينى مى گويد : وى در سال 356 ق، وارد بغداد شد و بخشى از كتاب هاى عيّاشى را همراه خود وارد بغداد كرد .

چه همكارى هاى علمى اى، بين مراكز حديث تا دوره مرحوم كلينى وجود داشته است؟

به خاطر اهمّيتى كه حديث در حوزه معارف و اجتهاد دارد ، ميان مراكز حديثى، همكارى هايى صورت مى پذيرفت . محدّثان براى نقل حديث و يا اخذ آن ، رنج سفرهاى طولانى را بر خود هموار مى كردند تا به اين هدف مقدّس برسند . از اين جهت ، ابراهيم بن هاشم (پدر على بن ابراهيم) ، پس از آن كه در حوزه كوفه به عالى ترين درجه از محدّثى رسيد ، براى نشر حديث و احيانا اخذ حديث ، كوفه را به قصد قم و رى ترك كرد تا با محدّثان اين حوزه، از نزديك آشنا شود و نوعى تبادل فرهنگى و حديثى برقرار گردد .