مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : الکافی
پديدآورنده : محمد بن یعقوب کلینی
محل نشر : قم
ناشر : دارالحدیث
نوبت چاپ : اول
تاریخ انتشار : 1387
تعداد جلد : 15
قطع : وزیری
زبان : عربی
جستجو در Lib.ir

الکافی

کتاب کافی تنها کتاب از آثار مرحوم کلینی است که به دست ما رسیده، اثری که مؤلف بیست سال از عمر خویش را صرف تالیف آن نموده است. کافی جامعترین و مهمترین کتاب در میان کتب اربعه شیعه است.

از آثار متعدد و ارزشمند مرحوم کلینی[۱](درگذشت: ۳۲۹ق) ، تنها کتاب کافی ایشان به دست ما رسیده، اثری که مؤلف بیست سال از عمر خویش را صرف تالیف آن نموده است. کافی جامعترین و مهمترین کتاب در میان کتب اربعه شیعه است.

علامه مجلسی کتاب کافی را دقیق تریین، جامع ترین، بزرگترین و بهترین تألیفات شیعه معرفی کرده است.[۲]

احتمالا نام (کافی) به عنوان نام اثر کلینی از خطبهٔ وی در شروع کتاب اقتباس گشته است، آنجا که در پاسخ شخصی که از او تقاضای تدوین چنین کتابی را کرده بود می نویسد:[۳]

«و قلت آنک تُحِبُّ أن یکونَ عندکَ کتاب کاف یجمع فیه من جمیع فنون علم الدین...»[۴]

گفته بودی که علاقه مندی کتابی در اختیار تو قرار گیرد که تو را کفایت کند و تمام فنون علم دین در آن گردآمده باشد.

مرحوم کلینی در ابتدای کافی انگیزهٔ خود را از تألیف کتاب بیان کرده است و از مطالعهٔ این مقدمه که ظاهراً پس از تألیف کتاب نوشته شده است، روشن میگردد که او جامع خود را به تقاضای یکی از دوستانش نوشته است و علت درخواست آن شخصی از کلینی حل دو مشکل اساسی در آن زمان بوده است:

۱. در برخی از امور، اختلاف روایات، مشکلی ساز شده است و حقیقت شناخته نمی شود.

۲. کتابی که جامع تمام فنون علم دین باشد لازم است، تا طالبان علم دین از طریق اخبار صحیح به علوم و سنن دین دسترسی پیدا کنند.[۵]

شروع و پایان تألیف کتاب کافی دقیقاً مشخص نیست، اما نجاشی به نگاشته شدن آن در بیست سال، تصریح کرده است.[۶]

ساختار کتاب

کافی حدود ۱۶۰۰۰ حدیث دارد" و در سه بخش اصلی تنظیم گردیده است: ۱. اصول؛ ۲. فروع؛ ۳. روضه.

در برخی از متون کهن برای جدا ساختن بخش ها به جای تعابیری همچون «فصل» یا «بخش » از تعبیر «کتاب» استفاده می شد. اصول و فروع کافی نیز دارای بخشهای متعددی است که با تعبیر «کتاب» از یکدیگر متمایز شده است؛ مانند کتاب التوحید، کتاب الحجة و کتاب الطهارة اما روضه باب بندی ندارد و روایات، یکی پس از دیگری ذکر شده است.

اصول کافی: شامل ۸ کتاب، ۴۹۹ باب، ۳۷۸۶ روایت

موضوع اصول کافی مباحث اعتقادی و اخلاقی است که در هشت بخش سامان یافته است.

بخش های هشتگانه اصول کافی به ترتیب عبارت اند از:
«کتاب العقل و الجهل، کتاب فضل العلم، کتاب التوحید، کتاب الحجة، کتاب الایمان و الکفر، کتاب الدعاء، کتاب فضل القرآن، کتاب العشرة»

مرحوم کلینی در اصول کافی با چینشی دقیق و منطقی، ابتدا با استناد به روایات متعدد به اهمیت عقل و جایگاه آن در شناخت معارف پرداخته و سپس به فضیلت علم آموزی و آداب آن مبادرت نموده است تا اهمیت معرفت و آگاهی را در اثبات مبانی اعتقادی روشن سازد؛

آنگاه به مهم ترین اصل اعتقادی؛ یعنی توحید و مباحث مربوط به خداشناسی پرداخته است. سپس در کتاب الحجة ابتدا مباحث نبوت و در پی آن مباحث امامت را ذکر کرده است و پس از تحکیم اصول اعتقادی، در نیمه دوم اصول کافی، مباحث اخلاقی و تربیتی را آورده است. مباحثی از قبیل: تواضع، حلم، قناعت، غیبت، فضیلت دعا، فضیلت قران و آداب معاشرت.

مطالب این بخش از اصول کافی بسیار جذاب و متنوع و برای همگان قابل استفاده است. از این رو مکرر به فارسی ترجمه و در اختیار عموم قرار گرفته است.

فروع کافی: شامل ۲۶ کتاب، ۱۷۴۴ باب، ۱۰۸۰۰ روایت. این بخش به روایات فقهی از قبیل نماز، زکات، روزه و حج اختصاص دارد که به دليل تخصصی بودن مطالب معمولامورد استفاده فقیهان قرار میگیرد

روضه کافی :این بخش با ۵۹۷ حدیث، شامل مباحث گوناگونی همچون خطبه ها و نامه های ائمه علیهم السلام، مواعظ، داستانها و مطالب تاریخی است و به همین دلیل همین تنوع موضوعی، به روضه یعنی بوستان نامگذاری شده است.

مزایا و ویژگی های کافی

برخی از ویژگیهای کافی عبارت اند از:

۱. تألیف کافی در عصر غیبت صغری و نزدیک بودن تألیف آن به عصر حضور ائمه علیهم السلام

۲. جامعیت کتاب (اشتمال بر روایات اعتقادی، اخلاقی، فقهی) که این ویژگی در دیگر کتب اربعه وجود ندارد.

۳. بیشتر بودن روایات آن نسبت به دیگر جوامع حدیثی متقدم شیعه و نیز صحاح اهل سنت.[۷]

۴. صرف ۲۰ سال وقت برای گردآوری، تدوین و پیرایش کتاب که این امر موجب شده است؛ کافی نسبت به دیگر کتب اربعه از استحکام و دقت بیشتری در نقل اسناد و متون برخوردار گردد.

۵. ذکر کامل اسناد: در کافی غالبا سندها به صورت کامل نقل شده است، برخلاف دیگر کتب اربعه، خصوصا کتاب من لایحضره الفقیه که سند بسیاری از احادیث در متن این کتب کامل نیست و برای کامل کردن سند لازم است به بخش پایانی کتاب به نام (مشیخه) مراجعه شود.

۶. عنوان دهی دقیق ابواب با عناوین کوتاه و رسا: عناوین انتخابی برای هر دسته از احادیث معمولاً کوتاه، رسا و کاربردی است.[۸]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[۱]سایر تألیفات مرحوم کلینی عبارت اند از: ۱. تعبیر الرؤیا: احادیث مسندی در باره خواب و تعبیر خواب، ۲. الرد علی القرامطة. این کتاب در رد جریان «قرائیل، نوشته شده بود جریانی که از فرقه «اسماعیلیه» جدا شده بود. آنها پیرو فردی به نام «خمدان بن اشعث » ملقب به «قرمط» بودند. ۳. الرسائل (رسائل الائمه): شامل نامه هایی از ائمه به فرزندان و یاران خود بود. ۴. کتاب الرجال: این کتاب در دانش رجال بوده است. ۵. ما قیل فی الانمة من الشعر: شامل اشعاری که شعرا در فصنایل ائمه البلا سروده بودند.

[۲]الكتاب الكافى... أضبط الأصول وأجمعها، وأحسن مؤلفات الفرقة الناجية، وأعظمها»، مرآة العقول، ج۱، ص ٢.

[۳]پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، ص ۴۷۰.

[۴]الکانی، ج ۱، ص ۸ و ۹.

[۵]الکافی، ج ۱، ص ۹.

[۶]«صنف الکتاب الکبیر المعروف بالکلینی یستی الکافی فی عشرین سنة» رجال نجاشی، ص ۲۶۶. ۳. طبق چاپ اخیر کافی که در موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث در ۱۵ جلد انجام گرفت شمار احادیث این کتاب ۱۵۴۱۳روایت است.

[۷]زیرا کافی قریب ۱۶۰۰۰ حدیث دارد و در میان کتب اربعه، پس از آن تهذیب الاحکام با ۱۳۵۹۰ حدیث بیشترین تعداد روایت را در بر دارد. کتب ششگانه اهل سنت نیز پس از حذف مکررات تنها مشتمل بر قریب ۹۵۰۰ روایت اند.

[۸]در کافی به ندرت ابواب بدون نام نیز مشاهده می شود مانند: ج۵، کتاب الجهاد، ص ۳۲ و ۳۴ و ۴۲ و ۴۵ و ۴۶ و ۶۲.