بررسی تطبیقی روایات مواجهه حضرت یوسف(ع) با پدر

نشریه : مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی

نویسنده : پديدآورنده : مرتضی قاسمی‌حامد
پديدآورنده : مهدی ایزدی

چکیده :

در جوامع روایی و تفسیری، 10 روایت درباره مواجهه حضرت یوسف(ع) با پدر وجود دارد که در آنها از بی‌احترامی حضرت یوسف(ع) به پدر، سخن به میان آمده است. پنج روایت در منابع امامیه و پنج روایت در منابع اهل‌‌سنت نقل شده‌اند. روایات امامیه با اهل‌‌سنت تفاوت ماهوی دارند، هرچند یکی از روایات اهل‌‌سنت مشابه روایات شیعه است، اما همگی حکایت از این دارند که حضرت یوسف(ع) به پدرش احترام نکرد. در این نوشتار، اسناد و متون این روایات براساس معیارهای نقد حدیث، مورد نقد و بررسی تفصیلی قرار می‌‌گیرند و به ریشه‌‌یابی آنها پرداخته می‌‌شود. از بررسی این روایات، پی می‌‌بریم که هیچ‌‌کدام قابل استناد نیستند؛ زیرا: 1. همگی دچار ضعف سند بوده و از اقسام روایات ضعیف به شمار می‌‌روند. 2. در متن این روایات اختلاف ها، تناقض ها و ابهام هایی وجود دارد. 3. در آنها مطالب شاذ و متضاد با قرآن بیان شده است. 4. روایتی متعارض در مقابل آنها وجود دارد که با متن قرآن سازگار است. به نظر می‌رسد ریشه این روایات به تلمود می‌‌رسد؛ زیرا در آنجا یوسف(ع) متهم شده که حالت ریاست و فرمانروایی به خود می‌گرفته است. بنابراین علت رواج این روایات، این تفکر موجود در تلمود بوده است که برخی از راویان، با قبول این تفکر، در صدد اتهام زنی به یوسف(ع) برآمده‌‌اند. البته در قرآن و تورات، از این اتهام خبری نیست. قدیمی‌ترین منابع این روایت: تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم، جامع البیان طبری و تفسیر ابن‌ابی‌‌حاتم است که به نظر می‌رسد، از طریق آنها رواج پیدا کرده است.