مُثیر الأحزان و مُنیر سُبل الأشجان ـ منبع عاشوراپژوهی

بخشی از تاریخ عاشورا را می توان در این کتاب یافت.

منبع: دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱، ص ۸۳

نجم الدین جعفر بن محمّد حِلّی (م ۶۴۵ ق) مشهور به ابن نُما،[۱]در خاندانی بزرگ و در روزگار زرّین حوزه حلّه پرورش یافت. پدر او از مشایخ محقّق حلّی بود. ابن نما نزد اساتید بزرگی مانند: ابن ادریس حلّی، شیخ محمّد بن مشهدی و نیز پدر بزرگوارش، علوم اهل بیت(ع) را آموخت و خود، استاد بزرگانی مانند: علّامه حلّی و علی بن حسین بن حمّاد گشت.

ابن نما با آن که در مواردی، از تاریخ های طبری، ابن اعثم و بَلاذُری نام می برد، امّا مانند بسیاری از مورّخان، کمتر سند ارائه می دهد و شیوه گزارش دهی او، تلفیقی از شیوه روایتگری محدّثان و مورّخان است. او گاه مطالب را به صورت روایت می آورد و گاه، حاصل مجموع نقل ها را گزارش می دهد. برخی نقل های او مشابهت فراوانی با نقل های الملهوف سید ابن طاووس، الطبقات محمد بن سعد و نیز الفتوح ابن اعثم و مقتل الحسین ابو مخنف دارد.[۲]ابن نُما، کتاب دیگری با نام ذوب النُّضار دارد که مربوط به وقایع پس از نهضت کربلا و قیام مختار است. برخی احتمال داده اند هر دو کتاب، از آنِ نوه ابن نما باشد.[۳]دلیل این احتمال می تواند گفته ابن طاووس در باره کتابش، الملهوف، باشد که آن را بی سابقه خوانده، در حالی که ابن نما دو دهه پیش از او فوت کرده و در همان شهر ابن طاووس (حلّه) می زیسته است.

[۱]. برخى، تاريخ فوت او را متأخّرتر دانسته اند (ر. ك: الكنى و الألقاب: ج ۱ ص ۴۴۲، كتاب شناسى تاريخى امام حسين عليه السلام: ص ۸۳ ش ۱۱) .

[۲]. ر. ك: كتاب شناسى تاريخى امام حسين عليه السلام: ص ۸۳ ـ ۸۴، معرّفى و نقد منابع عاشورا: ص ۲۳۶ - ۲۴۴، ? بررسى تاريخ عاشورا: ص ۹ .

[۳]. ر.ك: روضات الجنّات: ج ۲ ص ۱۷۹، مرآة الكتب: ص ۴۳۴، الذريعة: ج ۱۹ ص ۳۴۹ ش ۱۵۵۹ .