جلوه های اعجاز قرآن از جهت لفظ و ساختار کلمات

قرآن، هم در ساختار (لفظ) و هم در معارف (معانی)، جلوه های اعجازی فراوانی دارد که قرآن پژوهان، در باره آنها بسیار نوشته اند.

قرآن، افزون بر معانی بلندش، دارای اعجاز در هندسه ساختاری است و متن آن در شیوایی و رسایی، بی بدیل است. هندسه ترکیبی کلمات قرآن و سبک ویژه و نوبنیاد آن، نه پیشینه ای داشته است و نه پسینه ای دارد. موارد گفته شده و مثال های گوناگون در رابطه با اعجاز هندسی ساختاری، عبارت اند از:

۱. آرایه های سیمای قرآن: طنین واژگان و جملات قرآن، و هم آغوشی حروف و خوش ترکیبی و انسجام آنها.

۲. به گزینی واژگان: گزینش و جای دهی حروف و واژگان، ضمایر و نسبت های افعال و ... به صورت سنجیده، ریزبینانه و با تفاوتهای دقیق و حکیمانه.

۳. بلاغت و رسایی: ادای تمام مقصود، بسنده، مناسب مقام و موقعیت شنونده و مطابقت مقتضای روحی و روان شناختی کلام و محیط و مختصات آن، ایجاز در سخن، بهره مندیِ به جا از زبان جدّی و تأکید.

۴. نظم و اسلوب: زبان آهنگین نه به سبک نثر و نظم (شعر) متعارف عرب، استفاده دقیق و زیبا از انواع مختلف اسلوب های: سَجع (سخن قافیه دار)، جِناس (دو واژه مشابه در تلفّظ یا جنس امّا مختلف در معنا)، اشتقاق (الفاظ با حروف متجانس یا شبیه)، طِباق (جمع میان واژگان متقابل)، تناسب و ائتلاف، مشاکله، عکس و تبدیل، تصدیر (بازگشت دادن پایان سخن به آغاز آن) و مراعات نظیر.

۵. تصویرپردازی: استفاده از: تشبیه، تمثیل، استعاره و کنایه.