مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : مَنارُ الهُدی فی النَّص عَلی امامَةِ الْائمّة الْاثْنی عَشَر
محل نشر : بیروت
ناشر : دارالمنتظر
تاریخ انتشار : 1405ق
زبان : عربی
رده بندی کنگره : BP‎‏ ‎‏223‎‏/‎‏54‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏3‎‏م‎‏8
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

مَنارُ الهُدی فی النَّص عَلی امامَةِ الْائمّة الْاثْنی عَشَر

پاسخ به ابن ابی الحدید و فاضل قوشجی در بحث امامت

موضوع امامت و دیدگاه شیعه در این باره، همواره از سوی برخی از فرقه ها و متکلمین اسلامی نقد شده است؛ چراکه پذیرش و گردن نهادن به آن، مستلزم غور دقیق در وقایع و روایات اسلامی، چالش برانگیز و کنار نهادن آموزه های نادرستی است که از کودکی در ذهن آنان جای گرفته است. به عنوان نمونه پذیرش منصوص بودن امامت به معنای نگاهی دوباره و منتقدانه به رفتار و عملکرد برخی از صحابه رسول خدا – که خود از دیدگاهی مبتنی بر آموزه نادرست دیگری رنج می برد یعنی مصونیت از خطا و بهشتی بودن همه ایشان- در گزینش جانشینی برای رسول خداست.

از کسانی که دیدگاه شیعه را درباره امامت به نقد کشیده است می توان ابن ابی الحدید را نام برد که شرح نهج البلاغه اش مشهورتر از آن است که به وصف آید. وی اگرچه معتزلی است اما به زعم برخی از سنیان متعصب از شیعیان نیز به شمار رفته است.

از دیگر متکلمینی که در آثار خود موضوع امامت را در بوته نقد گذاشته است فاضل قوشجی در الجدید فی شرح التجرید است که از متکلمین اشاعره به شمار می رود.

در مقابل، برخی از علمای شیعه دست به قلم برده و خطاهای این دو متکلم را یاد کرده و پرسش های آنان را پاسخ گفته اند؛ یکی از این کسان علی بن عبدالله بحرانی عالم شیعه در قرن چهاردهم هجری است. وی کتاب منار الهدی را به همین منظور تألیف کرده است.

او کتاب «منار الهدی فی اثبات امامه الائمه الهدی من کتب العامه» را در یک مقدمه و دو فصل در سال ۱۲۹۵ق تألیف کرد و در سال ۱۲۹۶ق آن را پاک نویس و منتشر ساخت.

ساختار کتاب پس از سخن کوتاه مؤلف در انگیزه نگارش شامل یک مقدمه و دو فصل است که خود مقدمه مؤلف شامل دو بحث بررسی معنای امامت از دیدگاه شیعه و بررسی وجوب نصب امام از دیدگاه اشاعره، معتزله و امامیه می باشد:

مقدمه: مقدمه مؤلف بر کتاب افزون بر نگارشی کوتاه درباره انگیزه نگارش، شامل دو بحث دیگر است:

الف) معنای امامت؛ مؤلف ابتدا تعریف و معنای امامت از دیدگاه شیعه را آورده و سپس مباحثی درباره حد و حدود و قیودات این تعریف یادآور شده است. همچنین مباحث دیگری نظیر وجود دو امام در یک زمان، نسبت خلافت و امامت، مفهوم امامت و ... آمده است. مؤلف کوشیده است دیدگاه های مختلف را از آثار شیعی اخذ و بررسی کند.

ب) بررسی وجوب نصب امام از دیدگاه اشاعره، معتزله و امامیه. مؤلف کوشیده است در این بخش به این پرسش پاسخ دهد كه آيا منصوب ساختن امام واجب است يا نه؟ و بنابر فرض وجوب نصب امام آيا اين نصب بر خداوند واجب است يا بر مكلفين؟ و آيا دليل وجوب آن نقلى است يا عقلى؟ نویسنده در اين قسمت ديدگاه هاى گوناگون اشاعره، معتزله، حروریه، زيديه و اماميه را نقل و بررسی مى کند.

ابتدا دلایل امامیه بر اینکه نصب امام بر خدا واجب است بر می شمارد؛ سپس دلایل منتقدین را ذکر می کند و محل اشتباهشان را نشان می دهد.

آنگاه دو جهت ناتوانی مکلفین بر شناخت امام معصوم را بیان می دارد؛ سپس دیگر دلایل عقلی و نقلی را در تأیید درستی دیدگاه امامیه بر امامت در چندین مقدمه برمی شمارد.

فصل اول: شرایط امام؛ این فصل، به بيان شرایط امام اختصاص يافته و ضمن پنج مسأله به بيان اين شرایط مى پردازد.

مسأله نخست؛ عصمت امام، ده دلیل عقلی و نقلی بر این مسأله می آورد.

مسأله دوم؛ افضلیت امام از مردم زمانه خویش؛ ضمن بیان دلایل، نقل های تاریخی را می آورد که خود دلیلی است بر اینکه اصحاب سقیفه بر این مسأله استناد کردند اما در عمل بدان پایبندی نشان ندادند. مثلاً هنگامی که ابوبکر، عمر و ابو عبیده را برای خلافت پیشنهاد می کند، عمر در پاسخ می گوید: چگونه می توانم بر تو پیشی بگیرم که تو در اسلام بر من پیشی گرفته ای و یار رسول خدا و دومی در غار بوده ای و رسول خدا تو را برای نماز بر ما برگزیده بود.

مسأله سوم، قرابت جانشین رسول خدا به حضرتش.

مسأله چهارم، نص رسول خدا بر امامت امام؛ مؤلف در این باره به آیات چندی استناد می کند تا نشان دهد که انبیاء، جانشین خود را مشخص ساخته و برگزیده اند و حضرت رسول خدا صلی الله علیه وآله نیز یکی از آنهاست.

مسأله پنجم، امامت جانشینی خدا در زمین است.

در پایان بخش ضمن بیان جایگاه امامت که به عنوان وراثت از انبیاست مطالبی را در این باره مطرح می کند.

فصل دوم: ذکر نصوص درباره امامت و عصمت امام علی و ائمه اثنی عشر علیهم السلام.

نخست بيان نصوص امامت على علیه السلام از سه طریق است. مؤلف ابتدا مباحث عقلی و نقلی را در این باره می آورد و سخنان مخالفین را نقل و بررسی می کند و در پایان روایات بسیاری را از رسول خدا، در فضائل خاصه حضرت و ویژگی های وی نقل می کند که همه دلالت بر امامت آن حضرت دارند.

تتمیم و تکمیل: شامل روایاتی است که دلالت بر امامت امیر مؤمنان علیه السلام دارند و ابن ابی الحدید آنها را نقل نکرده است؛ اما مؤلف آنها را به نقل از موافقین وی (معتزلی ها) آورده است.

پرسش و پاسخ: مؤلف در این بخش کوشیده شبهات و پرسش های مخالفین را پاسخ گوید؛

تحقیق مقام و ایراد کلام لبلوغ مرام: بخش دیگری است که مؤلف می کوشد نتایج تحقیقات خود را در بیان حقیقت به نگارش آورد.

توضیح مقال لدفع اشکال: این بخش به بیان امامت حضرت مهدی علیه السلام می پردازد.

پایان بخش کتاب اشعاری از شيخ احمد بن محمد بن سرحان بحرانى (خواهرزاده مؤلف) است.

منابع منار الهدی

کتاب منار الهدی کلامی است و از منابع حدیثی، تفسیری، تاریخی و ... بهره برده است؛ برخی از آنها عبارت اند از:

تاریخ طبری، مجمع البیان طبرسی، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، اسعاف الراغبین محمد صبان شافعی، نور الابصار طبرانی، طبقات ابن سعد، اسباب النزول واحدی، کشف والبیان نیشابوری، مناقب بلخی نیشابوری، صحیح ترمذی، جامع العلوم، و ...

نکته:

کتاب نیازمند چاپ منقح و عنوان بندی های مناسب است؛ مطالب مفید بسیاری در لابه لای اوراق کتاب به خاطر عدم چینش مناسب در صفحه آرایی کتاب، پنهان مانده است. شایسته  است چاپ و ترجمه مناسبی از آن انجام شود.

چاپ های منار الهدی

۱- چاپ بمبئى در سال ۱۳۲۰ق.

۲- تحقيق عبدالزهراء الحسينى الخطيب، دارالمنتظر، ۱۴۰۵ق، بیروت. این چاپ شامل مقدمه ای از محقق در معرفی نویسنده کتاب و آثار او، و پاورقی هایی در توضیح لغات مشکل، مصادر نقل قول ها و روایات متن کتاب و ... است.

منابع:مقدمه عبد الزهراء حسينى خطيب محقق کتاب.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی