عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الاْءَحْمَرِ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ الدَّيْلَمِيِّ ، عَنْ أَبِيهِ ، قَالَ :
قُلْتُ لاِءَبِي عَبْدِ اللّهِ عليه السلام : فُلاَنٌ مِنْ عِبَادَتِهِ وَدِينِهِ وَفَضْلِهِ كَذَا وَكَذَا ، فَقَالَ عليه السلام : «كَيْفَ عَقْلُهُ؟» قُلْتُ : لاَ أَدْرِي ، فَقَالَ عليه السلام : «إِنَّ الثَّوَابَ عَلى قَدْرِ الْعَقْلِ ؛ إِنَّ رَجُلاً مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَ يَعْبُدُ اللّهَ فِي جَزِيرَةٍ مِنْ جَزَائِرِ الْبَحْرِ ، خَضْرَاءَ ، نَضِرَةٍ ، كَثِيرَةِ الشَّجَرِ ، ظَاهِرَةِ الْمَاءِ ، وَإِنَّ مَلَكَاً مِنَ الْمَلاَئِكَةِ مَرَّ بِهِ ، فَقَالَ : يَا رَبِّ ، أَرِنِي ثَوَابَ عَبْدِكَ هذَا ، فَأَرَاهُ اللّهُ تَعَالى ذلِكَ ، فَاسْتَقَلَّهُ الْمَلَكُ ، فَأَوْحَى اللّهُ تَعَالى إِلَيْهِ أَنِ اصْحَبْهُ ، فَأَتَاهُ الْمَلَكُ فِي صُورَةِ إِنْسِيٍّ ، فَقَالَ لَهُ : مَنْ أَنْتَ؟ قَالَ : أَنَا رَجُلٌ عَابِدٌ بَلَغَنِي مَكَانُكَ وعِبَادَتُكَ فِي هذَا الْمَكَانِ ، فَأَتَيْتُكَ لاِءَعْبُدَ اللّهَ مَعَكَ ، فَكَانَ مَعَهُ يَوْمَهُ ذلِكَ ، فَلَمَّا أَصْبَحَ ، قَالَ لَهُ الْمَلَكُ : إِنَّ مَكَانَكَ لَنَزِهٌ وَمَا يَصْلُحُ إِلاَّ لِلْعِبَادَةِ ، فَقَالَ لَهُ الْعَابِدُ : إِنَّ لِمَكَانِنَا هذَا عَيْباً ، فَقَالَ لَهُ : وَمَا هُوَ؟ قَالَ : لَيْسَ لِرَبِّنَا بَهِيمَةٌ ، فَلَوْ كَانَ لَهُ حِمَارٌ رَعَيْنَاهُ فِي هذَا المَوْضِعِ ؛ فَإِنَّ هذَا الْحَشِيشَ يَضِيعُ ، فَقَالَ لَهُ الْمَلَكُ : وَمَا لِرَبِّكَ حِمَارٌ؟ فَقَالَ : لَوْ كَانَ لَهُ حِمَارٌ مَا كَانَ يَضِيعُ مِثْلُ هذَا الْحَشِيشِ ، فَأَوْحَى اللّهُ تَعَالى إِلَى الْمَلَكِ : إِنَّمَا أُثِيبُهُ عَلى قَدْرِ عَقْلِهِ» .
سليمان ديلمى : نزد امام صادق عليه السلام از عبادت و ديندارى و فضائل شخصى سخن راندم . فرمود :
«عقل او چگونه است ؟». گفتم : «نمى دانم» . فرمود : پاداش، به اندازه عقل است . [آن گاه ادامه داد : ]مردى از بنى اسرائيل در جزيره اى سرسبز ، پُر درخت و پُر آب، خدا را بندگى مى كرد . فرشته اى از فرشتگان از كنار او گذشت . آن گاه گفت : «پروردگارا ! پاداش اين بنده را به من نشان ده» . خداوند پاداش بنده را به فرشته نشان داد ؛ امّا آن پاداش به نظر فرشته كم آمد . خداوند بر فرشته وحى فرستاد كه او را همراهى كن . فرشته به صورت انسانى نزد او آمد . مرد عابد از فرشته پرسيد : «كيستى ؟» . گفت : «مردى عبادتْ پيشه ام كه خبر جايگاه و عبادت اين مكان به من رسيد . آمده ام به همراه تو خدا را عبادت كنم» . آن روز را با مرد بنى اسرائيلى سپرى كرد . چون روز ديگر شد، فرشته به وى گفت : «مكان تو پاكيزه است و تنها براى عبادت مناسب است» . مرد عابد گفت : «مكان ما عيبى دارد» . فرشته پرسيد : «آن عيب چيست ؟». گفت : «پروردگار ما چارپايانى ندارد . اگر خداوند، الاغى داشت، در اين مكان آن را مى چرانديم؛ چرا كه اين علف ها تلف مى شود!» . فرشته گفت : «خداوند ، الاغ مى خواهد چه كند ؟». مرد عابد گفت : «اگر خدا الاغى داشت ، اين علفها هرز نمى رفت». آن گاه، خداوند بر فرشته وحى فرستاد كه : همانا او را به اندازه عقلش پاداش مى دهم .
الکافی: ج۱، ص۲۸، ح۸
