مُحيط

واژه شناسى «مُحيط»

صفت «مُحيط (فراگيرنده) » ، اسم فاعل از «أحاطَ ، يُحيطُ» و از ريشه «حوط» به معناى «حلقه زدن چيزى بر چيز ديگر» است. حوُط ، چيز گردى از نقره است كه زن بر پيشانى خود مى بندد. حائط ، به معناى ديوار است؛ چون ديوار ، اشياى درون خود را فرا مى گيرد. جمله «أحاط القوم بالبلد إحاطةً» ، به اين معناست كه : «مردم از همه طرف به دور شهر ، حلقه زدند». از سوى ديگر، حَوَطَ ، در نگهدارى و مراقبت نيز به كار مى رود.

 ابن اثير گفته است: حاطه، يحوطه ، حوطاً و حياطةً ، وقتى به كار مى رود كه كسى چيزى را نگهدارى و مراقبت ، و از آن دفاع كند و همه توجّه خود را معطوف بر مصالح (منافع) آن نمايد .

 و مناسبت ميان حلقه زدن و دور چيزى چرخيدن، و نگهدارى و مراقبت، روشن است. گويا نگهدارى كننده از چيزى ، با حلقه زدن و دور آن چيز چرخيدن ، آن را از آسيب ها و خطرها حفظ مى كند. جمله «أَحطتُ به علماً» ، بدين معناست كه دانش من ، آن را از هر سو فرا گرفته (بدان احاطه يافته) است و به آن آگاهى دارم و چيزى از آن ، از دست نرفته است.

محيط ، در قرآن و حديث

برگرفته ها از ريشه «حوط» ، سيزده بار در قرآن كريم به خداوند نسبت داده شده است. صفت «مُحيط» سه بار به صورت  «بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ؛ به آنچه مى كنند ، فراگيرنده است»  دو بار به صورت  «بِكُلِّ شَىْ ءٍ مُحِيطُ ؛ همه چيز را فراگيرنده است»  ، يك بار به صورت  «بِمَا تَعْمَلُونَ مُّحِيطٌ ؛ به آنچه مى كنيد ، فراگيرنده است»  ، يك بار به صورت  «واللّهُ مُحِيطُ بِالْكَـفِرِينَ ؛ و خدا فراگيرنده كافران است»  ، و يك بار به صورت  «مِن وَرَائِهِم مُّحِيطُ ؛ از هر سو ، آنان را فراگيرنده است»  به كار رفته است.

 در قرآن و احاديث ، خداوند ، محيط بر هر چيزى از جمله انسان ها دانسته شده است و اين احاطه، از جهت علم و قدرت اوست ـ چنان كه در آيه :  «وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَىْ ءٍ عِلْمَا ؛ و خداوند به همه چيز ، احاطه علمى دارد »  آمده است ـ نه با ذاتش [۱] ؛ چون مكان ها محدودند و جهت هاى چهارگانه آنها را در  برگرفته اند و اگر [احاطه خدا] با ذاتش بود ، ذات خدا الزاما داراى جهت هاى چهارگانه مى شد [؛ يعنى خدا، بالا و پايين و چپ و راست پيدا مى كرد ] .