مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : التحفة البهیة في اثبات الوصیة
محل نشر : مشهد
ناشر : کتابخانه امیرالمؤمنین(ع)
تاریخ انتشار : 1425ق
تعداد جلد : 2
قطع : وزیری
زبان : عربی
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

التحفة البهیة في اثبات الوصیة

کتابی درباره وصایت امیر المؤمنین(ع) و یازده امام بعد از ایشان

درباره وصایت امیر المؤمنین و یازده امام بعد از  ایشان علیهم السلام، نص صریح  از رسول خدا(ص)روایت شده است. این مطلب در بسیاری از کتابها گزار شده است. یکی از کتابهایی که به طور مستقل به این موضوع پرداخته کتاب التحفة البهیة في اثبات الوصیة نوشته سید هاشم بحرانی (م۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹ق) است. وی در کتاب خود حدود پانصد روایت در این زمینه نقل کرده است.

این کتاب که در سال ۱۰۹۳ قمری تألیف شده شامل یک مقدمه، شش بخش و یک خاتمه است:

نویسنده در مقدمه، ضمن اشاره به دولت محمد مؤمن بن مقدس حمید، موضوعاتی را در قالب چهار فایده بیان کرده است:

فایده اول معنای لغوی وصیت؛

فایده دوم کتابشناسی وصایت امیر المؤمنین، که در این قسمت از حدود ۲۵ اثر مستقل در این باره نام برده است؛

فایده سوم نقل شرح سید مرتضی بر شعر سید حمیری؛

فایده چهارم نقل از کتاب الکشکول فیما جری علی آل الرسول(ص) و ذکر اسامی وصی انبیاء از آدم تا حضرت ختمی مرتبت علیهم السلام پرداخته است.

بخش اول تا پنجم هر کدام شامل صد روایت است.

بخش ششم شامل پنجاه روایت از طرق غیر شیعه درباره وصایت امیر المؤمنین علیهم السلام است. روایاتی از طریق ابن ابی الحدید (شرح نهج البلاغه)، موفق بن احمد (مناقب خوارزمی)، ثعلبی (تفسیر ثعلبی)، حمیدی (الجمع بین الصحیحین)، مغازلی شافعی (مناقب ابن مغازلی) و ... از این موارد است.

از جمله مواردی که تأکید داشته در این بخش نقل شود اشاره به بیعت عشیره است که در آن وصایت امیر المؤمنین علیه السلام آشکارا بیان شده و بسیاری از علمای اهل تسنن آن را روایت کرده اند. نویسنده ضمن حدیث ۴۵ بخش ششم، ناقلان این حدیث را از طریق علمای اهل سنت برشمرده است.

خاتمه کتاب شامل اشعاری است که مضمون آنها وصایت امیر المؤمنین علیه السلام بوده است. نویسنده در این باره کوشش کرده است که اشعار قدما را نقل کند؛ از جمله اشعاری از ابن ابی الحدید، شعری منسوب به امیر المؤمنین علیه السلام که حارث همدانی را مخاطب قرار داده است، نقش خاتم امام باقر علیه السلام که شعری بوده است، شعری از عمر بن حارثه، اشعاری از سعید بن قیس همدانی در روز جمل و ... .

نویسنده نشان داده است که با توجه به کثرت احادیث و سفارش های پیغمبر، اعتقاد به وصایت امیر المؤمنین و ائمه بعد از ایشان، از ضروریات دین است.

شیوه مؤلف در نگارش و نقل روایات چنین بوده است که گاهی اسناد روایت را ذکر کرده و گاهی ضمن نام بردن از کتاب، با درج اسانید اولیه، روایت را نقل کرده است.

منابع کتاب التحفة البهیه

۱- سید هاشم بحرانی در این کتاب اغلب از کتب شیعه روایات را نقل کرده و جز در مواردی اندک از کتب غیر شیعی نقل نکرده است. از جمله مطالب السؤول ابن طلحه، حلیة الأولیاء ابونعیم اصفهانی، و مناقب خوارزمی.

۲- نویسنده از برخی از کتابهای شیعه نقل کرده که امروزه نسخه ای از آنها در دست نیست؛ از جمله می توان به این کتابها اشاره کرد: کتاب المعراج صدوق، مصباح الأنوار شیخ طوسی، منهاج الحق والیقین فی تفضیل علی امیر المؤمنین علی سائر الأنبیاء والمرسلین نوشته ولی بن نعمه الله حسینی رضوی حائری و ...

۳- نویسنده از مشارق شیخ رجب برسی روایاتی را نقل کرده است که این روایات در مشارق چاپ شده موجود نیست.

۴- سید هاشم از برخی از کتابها نقل کرده که نقل وی در برخی از موارد با آنچه که امروزه چاپ شده متفاوت است و شاید بیانگر این است که همه آن کتابها به دست ما نرسیده است. از جمله در مواردی با مناقب ابن شهر آشوب چاپ شده متفاوت است. مواردی از این دست را مصحح کتاب التفحة در مقدمه خویش نشان داده است.

چاپ التفحة

تنها چاپ این کتاب در کتابخانه تخصصی امیر المؤمنین علی علیه السلام (مشهد)، به تحقیق و تصحیح محمود ارگانی بهبهانی حائری در سا ل ۱۴۲۵ق / ۲۰۰۴م در دو جلد انجام شده است.

این چاپ از روی تنهای نسخه یافت شده در کتابخانه آستان قدس رضوی (نسخه شماره ۱۹۳۶) صورت گرفته و محقق ضمن مقدمه مفصل به معرفی سید هاشم بحرانی و آثاری وی پرداخته است.

محقق مصادر روایات را در مصادر شیعی نشان داده و فهرست فنی شامل فهرست آیات، احادیث، اعلام، قبایل و طوایف، اماکن، وقایع، کتب برای دسترسی آسان کتاب تهیه کرده است .

منابع:دایرة المعارف تشیّع؛ مقدمه چاپ التفحة البهیة.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی